PTSD یا اختلال استرس پس از سانحه؛ تعریف، تشخیص و راه های درمان 

احساس ترس در طول و بعد از یک موقعیت آسیب زا طبیعی است. ترس بخشی از پاسخ طبیعی «جنگ یا گریز» بدن است که به ما کمک می‌ کند از خطر احتمالی اجتناب کنیم یا به آن واکنش نشان دهیم. افراد ممکن است طیف وسیعی از واکنش ها را پس از یک سانحه یا اتفاق ناخوشایند را تجربه کنند و اغلب آنها به مرور زمان علائمشان بهبود می یابد؛ اما در این میان کسانی که همچنان علائم را تجربه می کنند و واکنش های منفی شان ادامه دارد، ممکن است دچار اختلال استرس پس از سانحه یا PTSD شده باشند.

در این مقاله بررسی خواهیم کرد که اختلال PTSD چیست، علائم و تشخیص آن چگونه است و با روش های درمان PTSD آشنا خواهیم شد. با ما همراه باشید.

PTSD چیست؟

اختلال استرس پس از سانحه یا PTSD یک وضعیت جدی است که می‌تواند پس از تجربه یا مشاهده یک رویداد آسیب‌زا یا وحشتناک که در آن آسیب جسمی یا تهدید جدی وجود داشته باشد، ایجاد شود. PTSD (مخفف Posttraumatic stress disorder) پیامد ماندگاری از حوادث آسیب‌زا است که باعث وحشت، درماندگی و ترس شدید می‌شود. از جمله مواردی که می‌توانند باعث PTSD شوند می‌توان به مرگ غیرمنتظره یکی از عزیزان، جنگ یا بلایای طبیعی، تصادف، تجاوز جنسی و … اشاره کرد. امدادگران، پرسنل اورژانس و خانواده‌های قربانیان نیز می‌توانند به PTSD مبتلا شوند.

اکثر افرادی که یک رویداد آسیب‌زا و حادثه تلخی را تجربه می‌کنند، دچار واکنش‌هایی مانند شوک، عصبانیت، ترس و حتی احساس گناه خواهند شد. این واکنش‌ها رایج هستند و در اغلب افراد به مرور زمان از بین می‌روند؛ اما در یک فرد مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)، این احساسات ادامه می‌یابد و حتی به مرور زمان افزایش هم خواهد یافت و ممکن است آنقدر قوی شود که فرد را از ادامه زندگی مطابق انتظارش، باز ‌دارد.

معمولا افراد مبتلا به PTSD این علائم را بیش از یک ماه تجربه می‌کنند و نمی‌توانند به خوبیِ قبل از حادثه‌ای که باعث این احساسات شده، به زندگی روزمره خود ادامه دهند.

علائم اختلال استرس پس از سانحه

علائم PTSD اغلب در عرض 3 ماه پس از وقوع حادثه شروع می‌شود. با این حال، در برخی موارد ممکن است تا سال‌ها بعد هم شروع نشود. شدت و مدت بیماری در افراد مختلف متفاوت است. برخی افراد در عرض 6 ماه بهبود می‌یابند، در حالی که برخی دیگر مدت زمان بیشتری این اختلال را تجربه می‌کنند. علائم PTSD اغلب به چهار دسته اصلی طبقه‌بندی می‌شوند که عبارتند از:

زنده شدن خاطرات: افراد مبتلا به PTSD بارها و بارها مصیبت رخ داده را از طریق افکار و خاطراتشان زنده می‌کنند که می‌تواند شامل فلاش بک‌ها، توهمات و یا کابوس‌های آن حادثه باشد. همچنین در دوره‌ها و زمان‌های خاص مثل سالگرد حادثه، احساس ناراحتی شدیدی می‌کنند.

اجتناب کردن: ممکن است فرد مبتلا به اختلال پس از سانحه از افراد، مکان‌ها، افکار یا موقعیت‌هایی که ممکن است یادآور آن حادثه تلخ باشد، اجتناب کند. این موضوع می‌تواند باعث احساس جدایی و انزوا از خانواده و دوستان و همچنین از دست دادن علاقه به فعالیت‌هایی شود که فرد زمانی از آنها لذت می‌برده است.

تغییرات منفی در تفکر و خلق و خو: اختلال PTSD ممکن است منجر به ایجاد تغییرات در خلق و رفتار فرد مبتلا شود. از جمله این تغییرات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• افکار منفی در مورد خود، سایر افراد یا جهان
• احساس ناامیدی نسبت به آینده
• مشکلات حافظه، از جمله به خاطر سپردن جنبه‌های مهم رویداد آسیب‌زا
• مشکل در حفظ روابط نزدیک
• احساس جدایی از خانواده و دوستان
• عدم علاقه به انجام فعالیت‌هایی که زمانی از آن لذت می‌برده است.
• مشکل در تجربه احساسات مثبت
• احساس بی حسی عاطفی

تغییرات در واکنش‌های فیزیکی و احساسی: فرد که از این اختلال رنج می‌برد ممکن است تغییراتی در واکنش‌های فیزیکی و احساسی خود نیز تجربه کند، از جمله :

• به راحتی دچار ترس و وحشت شدن
• همیشه مراقب خطر است
• رفتارهای خود تخریبی، مانند نوشیدن بیش از حد الکل یا رانندگی با سرعت زیاد
• مشکلات در خوابیدن
• مشکل در تمرکز
• زود رنجی، عصبانیت یا رفتار پرخاشگرانه
• احساس گناه یا شرم شدید

برای کودکان زیر 7 سال، علائم و نشانه‌ها ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• اجرای مجدد حادثه تلخ اتفاق افتاده یا بخش‌هایی از آن رویداد از طریق بازی
• کابوس‌ها و رویاهای ترسناکی که ممکن است شامل خاطراتی از آن حادثه آسیب زا باشد یا نباشد.

شدت علائم PTSD

شدت علائم PTSD می‌تواند در طول زمان متفاوت باشد. اگر فرد مبتلا به طور کلی استرس شدید دارد و یا زمان‌هایی که شرایط یا صحنه حادثه که رخ داده برایش یادآوری می‌شود، علائم بیشتر و شدیدتری را تجربه می‌کند. به عنوان مثال، ممکن است با شنیدن صدای یک ماشین خاطراتش دوباره زنده شود و یا گزارشی در مورد اخبار مربوط به تجاوز جنسی ببینید و هجوم خاطرات تجاوز و افکار وحشت‌زای آن حادثه، بر او غلبه کند.

چرا بعضی افراد دچار PTSD می‌شوند و برخی دیگر نه؟

واقعیت این است که تمام افرادی که یک حادثه وحشتناک را تجربه می‌کنند، دچار اختلال استرس پس از سانحه نمی‌شوند. عوامل مختلفی در بروز این عارضه دخیل هستند؛ برخی از این عوامل پیش از وقوع آن حادثه وجود داشتند و بعضی دیگر هم در حین و یا پس از آن رخداد آسیب‌زا اهمیت پیدا می‌کنند.

عوامل خطری که ممکن است احتمال ابتلا به PTSD را افزایش دهند، عبارتند از:

• قرار گرفتن در معرض حوادث یا آسیب‌های خطرناک
• صدمه دیدن یا مشاهده افراد زخمی یا کشته شده
• ضربه‌های روحی دوران کودکی
• احساس وحشت، درماندگی یا ترس شدید
• نداشتن حمایت پس از سانحه یا کمبود آن
• مقابله با استرس اضافی بعد از رویداد، مانند از دست دادن یکی از عزیزان، درد و آسیب، یا از دست دادن شغل یا خانه
• داشتن سابقه شخصی یا سابقه خانوادگی بیماری‌های روانی یا مصرف مواد

تشخیص سندرم استرس پس از سانحه یا PTSD

چگونه سندرم استرس پس از سانحه یا پی تی اس دی تشخیص داده می شود؟

برای تشخیص اختلال استرس پس از سانحه، پزشک احتمالاً موارد زیر را انجام می دهد:

• انجام یک معاینه فیزیکی برای بررسی مشکلات پزشکی که باعث ایجاد علائم شده است.
• انجام یک ارزیابی روانشناختی کامل، که شامل بحث و گفتگو در مورد علائم و نشانه های بیمار و رویدادهایی است که منجر به آنها شده است.

گاهی پیش می اید که بیمار دلیل این اتفاقات را نمی تواند بطور واضح توضیح دهد، بخصوص وقتی که سانحه مدت ها پیش اتفاق افتاده باشد و بدون اینکه متوجه شده باشند PTSD پیشرفت داشته و وارد مرحله خطر شده باشد.

تشخیص استرس پس از سانحه با مشاوره و مصاحبه های خاص و آزمایشات فیزیکی شامل آزمایش خون، اسکن و غیره امکان پذیر است. در طول ماشوره با متخصصان، علائم و شدت آنها و مدت زمان آن ها، تعیین و ارزیابی می شوند.

در مرکز روانشاختی تراپیا این اتفاق به راحتی انجام می پذیرد و شما در محیطی امن و آرام در کنار متخصصین ما معاینه خواهید شد تا این اختلال تشخیص و درمان گردد.

عوارض اختلال استرس پس از سانحه

اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) می تواند کل زندگی فرد مبتلا به آن را از جمله شغل، روابط، سلامتی و لذت از فعالیت های روزمره مختل کند.

ابتلا به اختلال PTSD همچنین ممکن است خطر سایر مشکلات سلامت روان را افزایش دهد، مانند:

• افسردگی و اضطراب
• مشکلات مربوط به مصرف مواد مخدر یا الکل
• اختلالات اشتها
• افکار و اعمال خودکشی

روش‌های درمان اختلال PTSD

هدف از درمان PTSD، کاهش علائم احساسی و جسمی، بهبود عملکرد روزانه و کمک به فرد برای مدیریت بهتر حادثه‌ای است که باعث این اختلال شده است. درمان اختلال PTSD ممکن است شامل روان درمانی (نوعی مشاوره)، دارو درمانی یا هر دو باشد.

دارو درمانی

پزشکان داروهای ضد افسردگی خاصی برای درمان اختلال PTSD و کنترل احساس اضطراب و علائم مرتبط با آن تجویز می‌کنند، از جمله:

• مهارکننده‌های بازجذب سروتونین (SSRIs) مانند سیتالوپرام (Celexa)، فلووکسامین (Luvox)، فلوکستین (Prozac)، پاروکستین (Paxil)، و سرترالین (Zoloft)
• داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای مانند آمی تریپتیلین (Elavil) و ایزوکاربوکسازید (Doxepin)
• تثبیت کننده‌های خلق و خو مانند دیوالپروکس (Depakote) و لاموتریژین (Lamictal)
• داروهای ضد روان پریشی غیر معمول مانند آریپیپرازول (Abilify) و کوتیاپین (Seroquel)

برخی از داروهای فشار خون نیز گاهاً برای کنترل علائم خاص استفاده می‌شوند:

• پرازوسین برای کابوس
• کلونیدین (Catapres) برای خواب
• پروپرانولول (Inderal) برای کمک به به حداقل رساندن شکل گیری خاطرات آسیب زا

متخصصان استفاده از مسکن‌هایی مانند لورازپام (Ativan) یا کلونازپام (Klonopin) را برای PTSD منع می‌کنند؛ زیرا مطالعات نشان داده‌اند که این داروها مفید نیستند و علاوه بر آن، خطر وابستگی فیزیکی یا اعتیاد را به همراه دارند.

روان درمانی

روان درمانی برای PTSD شامل کمک به فرد برای یادگیری مهارت‌های مدیریت علائم و ایجاد راه‌هایی برای مقابله با آنهاست. هدف درمان نیز آموزش این اختلال به فرد و خانواده‌اش است و به او کمک می‌کند تا با ترس‌های مرتبط با سانحه آسیب‌زا مقابله کند. روش‌های روان درمانی مختلفی برای درمان افراد مبتلا به PTSD استفاده می‌شود، که می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

درمان شناختی رفتاری (CBT)، که شامل یادگیری تشخیص و تغییر الگوهای فکری است که منجر به عواطف، احساسات و رفتارهای دردسرساز می‌شود.

مواجهه درمانی (Exposure Therapy) طولانی مدت، نوعی از رفتار درمانی است که شامل زنده کردن مجدد سانحه آسیب‌زا یا قرار دادن فرد در معرض اشیا یا موقعیت‌هایی است که باعث اضطراب می‌شود. این کار در یک محیط کاملاً کنترل شده و ایمن انجام می شود. مواجهه درمانی طولانی مدت، به فرد کمک می کند با ترس مقابله کند و به تدریج با موقعیت‌هایی که ترسناک هستند و باعث اضطراب می‌شوند، احساس راحتی کند. این رویکرد درمانی در درمان PTSD بسیار موفق بوده است.

درمان روان پویشی (Psychodynamic)، بر کمک به فرد برای بررسی ارزش‌های شخصی و تعارضات عاطفی ناشی از رویداد آسیب‌زا متمرکز است.

خانواده درمانی می‌تواند مفید باشد؛ زیرا رفتار فرد مبتلا به PTSD می‌تواند بر سایر اعضای خانواده تأثیر بگذارد.

گروه درمانی از روش های دیگر برای درمان PTSD است که فرد با به اشتراک گذاشتن افکار، ترس‌ها و احساساتش با سایر افرادی که رویدادهای آسیب‌زا را تجربه کرده اند، ممکن است احساس بهتری پیدا کند.

حساسیت‌زدایی از طریق حرکت چشم و پردازش مجدد (EMDR)، شکل پیچیده‌ای از روان درمانی است که در ابتدا برای کاهش ناراحتی مرتبط با خاطرات آسیب‌زا طراحی شده بود و اکنون برای درمان فوبیا نیز استفاده می‌شود.

برای درمان اختلال استرس پس از سانحه چه زمانی باید از پزشک کمک گرفت؟

تجربه افکار ناراحت کننده و گیج کننده پس از یک رویداد آسیب زا طبیعی است، اما در اکثر افراد، این افکار، به طور طبیعی طی چند هفته بهبود می یابد.

اگر شما یا فرزندتان حدود 4 هفته پس از تجربه سانحه تلخ هنوز با مشکلاتی روبرو هستید یا علائم آن به خصوص دردسرساز است، باید به پزشک عمومی خود مراجعه کنید علائم خود را با وی در میان بگذارید.

آنها از شما می پرسند که آیا شما در گذشته یا دور یک رویداد آسیب زا را تجربه کرده اید و آیا این رویداد را از طریق فلش بک یا کابوس دوباره تجربه کرده اید.

در صورتی که پزشک احساس کند شما از درمان سود می برید، پزشک عمومی شما را به متخصصان سلامت روان ارجاع می دهد.

اگر یکی از عزیزان شما علائمی که تا به حال در مقاله خوانده اید را دارا بود و یا خود شما از این قضیه رنج می برید با مرکز مشاوره تراپیا تماس بگیرید و از همکاران ما درخواست مشاوره کنید. حفظ حریم شخصی شما قطعا از الویت های ماست.

چگونه می توانم به دوست یا خویشاوندی که PTSD دارد کمک کنم؟

اگر فردی را می شناسید که ممکن است PTSD یا اختلال پس از سانحه را تجربه کند، مهمترین کاری که می توانید انجام دهید این است که به آن فرد کمک کنید تا تشخیص و درمان مناسب را دریافت کند.

برخی از افراد ممکن است برای تعیین وقت ملاقات با ارائه دهنده خدمات درمانی خود به کمک نیاز داشته باشند.

اگر یکی از دوستان یا بستگان تان مبتلا به این سندروم تشخیص داده شود، می توانید او را تشویق کنید تا برنامه درمانی خود را دنبال کند. اگر علائم آنها بعد از 6 تا 8 هفته بهبود نیافت، می توانید آنها را مجاب تا با ارائه دهنده خدمات درمانی خود صحبت کنند.

همچنین بهتر است در کنار حمایت عاطفی، درک، صبر و تشویق ارائه دهید. و با اختلال استرس پس از سانحه آشنا شوید تا بتوانید درک کنید که دوست شما چه چیزی را تجربه می کند.

همچنین با دقت به صحبت های او گوش کنید و به احساسات فرد و موقعیت هایی که ممکن است باعث علائم PTSD شود توجه کنید. حواس پرتی های مثبت مانند پیاده روی، گردشها و سایر فعالیتها را در برنامه خود قرار دهید.

سخن آخر

در این مقاله متوجه شدیم اختلال PTSD چیست، علائم، عوارض و رویکردهای درمانی آن کدامند. باید بدانید بهبودی از اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) یک فرآیند تدریجی و مداوم است. علائم PTSD به ندرت به طور کامل ناپدید می شوند، اما اقدام به درمان آن می‌تواند به افراد کمک کند تا به طور موثرتری احساسات خود نسبت به آن آسیب را مدیریت کنند.

متخصصین درمان این اختلال با انجام تست روانشناسی PTSD می توانند وجود و شدت این اختلال را در فرد شناسایی کنند. اگر یکی از عزیزانِ شما علائمی که تا به حال در مقاله خوانده‌اید را دارا بود و یا خود شما از این قضیه رنج می‌برید و به دنبال متخصص درمان PTSD هستید، می‌توانید با  کلینیک روانشناسی تراپیا تماس بگیرید و از همکاران ما درخواست مشاوره آنلاین یا تلفنی کنید. حفظ حریم شخصی شما قطعا از الویت‌های ماست.