اختلال اضطراب اجتماعی، علایم و روش های درمان آن
اگر هراس و استرس زیادی از قرار گرفتن در یک جمع دارید، در مدرسه، دانشگاه، جمع دوستان یا خانواده دچار اضطراب شدید می شوید و دوست دارید هر چه سریعتر جمع را ترک کنید و به خلوت خودتان برگردید احتمالا شما به اختلال اضطراب اجتماعی مبتلا شده اید. عدم شناسایی و درمان این اختلال رفتاری، مانند سایر اختلالات شخصیت، ممکن است به قیمت عدم رشد اجتماعی شما تمام شود. با ماهمراه باشید تا بیشتر این بیماری را بشناسیم.
اختلال اضطراب اجتماعی چیست؟
اختلال اضطراب اجتماعی یا social anxiety disorder که از آن به فوبیای اجتماعی یا جمع هراسی (social phobia) نیز یاد میشود، نوعی اضطراب است که از حضور فرد در جمع حاصل می شود. این ترس و اضطراب به حدیست که مانع از انجام فعالیت های گروهی و جمعی و اجتماعی میشود. می توان گفت، سوشیال فوبیا، نوعی از اختلالات اضطرابی می باشد.
در موارد حاد این بیماری، فرد ممکن است مدت زیادی (مثلا چند هفته) از خانه خارج نشود و در نتیجه بسیاری از موقعیت های اجتماعی و تحصیلی و شغلی خود را از دست بدهد.
البته این اختلال سطوح متنوعی دارد؛ به عنوان مثال فرد فقط با قرار گرفتن در موقعیت‌های خاصی دچار اضطراب می شود، مثلا نمی تواند جلوی یک جمع صحبت یا سخنرانی کند و از مورد توجه قرار گرفتن توسط یک جمع هراس دارد. به این حالت اضطراب اجتماعی خاص یا specific گفته میشود. در نوع دیگر این اختلال، فرد به صورت عمومی در هر نوع جمعی دچار هراس و ترس شدید میشود، که به آن اختلال اجتماعی عمومی یا اضطراب فراگیر (Generalized) گفته میشود.
اختلال اضطراب اجتماعی یا فوبیای اجتماعی، عارضه ای بلند مدت و مداوم است. فرد درگیر با هراس اجتماعی، پیوسته درگیر چالش مورد قضاوت و نظرسنجی دیگران خواهد بود و حس میکند که دیگران او را مورد تمسخر و تحقیر قرار می‌دهند.
علائم و نشانه های هراس یا اضطراب اجتماعی
طبیعی است که همه ما در زمان قرارگیری در موقعیت هایی مانند سخنرانی‌ها، آشنایی با جمع های جدید و… دچار اضطراب و استرس می شویم. به عنوان مثال: زمانی که در یک جلسه مصاحبه کاری قرار میگیریم، بخشی از رفتارهایمان از استرس نشات میگیرد؛ اما این اضطراب مزمن و ادامه دار نیست و ما را دچار مشکل نمی‌کند، چه بسا بعد از مدتی قرار گرفتن در این موقعیت احساس آرامش نسبی خواهیم داشت.
اما افرادی که دچار اضطراب اجتماعی هستند، از مرحله اضطراب و هراس به نقطه امن آسایش نمیرسند. در نتیجه مصاحبه‌ها به نتیجه نمیرسند، قرارها کنسل می شوند، واحدهای درسی به دلیل عدم توانایی در پرسش و پیگیری و همچنین حضور در کلاس ها پاس نمی‌شوند و فرد را در انزوای بیش از پیش فرو میبرند. این اختلالات می تواند همراه با وسواس های فکری عملی باشند.
علایم این بیماری با قرار گرفتن فرد در اجتماع نمایان می شود:
- سرخ شدن
- تعریق بدن و صورت
- لرزش دست
- تپش قلب
- لکنت زبان
- ترس
- تهوع
- عدم تمایل به برقراری ارتباط چشمی
- فرد ترس شدیدی از قرار گرفتن در موقعیت های جدید اجتماعی دارد
- فرد ترس و اضطراب شدیدی نسبت به قضاوت و نظرسنجی دیگران دارد
- در موارد شدید با قرار گیری در جمع دچار حملات پنیک میشود
5 دلیل شکل گیری هراس یا پنیک اجتماعی
در مورد بررسی دلایل و زمینه‌های شکل گیری اختلال رفتاری (SAD) یا پنیک اجتماعی، می توان موارد زیر را برشمرد. هر چند امکان مشخص کردن دلیل قطعی به وجود آمدن ترس اجتماعی با توجه به عوامل ارثی و محیطی وجود ندارد. با هم به بررسی دلایل وقوع این اختلال می پردازیم:
1- عوامل ارثی و سابقه خانوادگی:
طبق بررسی‌ها اگر در خانواده شما، پدر مادر خواهر و یا برادر بزرگتر از شما دارای اختلال اضطراب اجتماعی باشد، احتمال اینکه این اختلال در شما نیز به وجود بیاید هست.
2- ساختار مغزی افراد:
بخشی در ساختار مغز که در لوب گیجگاهی انسان قرار دارد، آمیگدال (Amygdala)نامیده می شود. به دلیل شکل بادام شکل آن در فارسی به آن بادامه نیز گفته می شود. بادامه یا آمیگدال وظیفه دارد که خطر را تشخیص داده و ترشح کورتیزول را در سیستم عصبی فعال کند. اگر ساختار آمیگدال در مغز فرد دچار اختلال شده باشد، می تواند باعث ایجاد اختلال اضطراب اجتماعی شود.
بدین معنی که، آمیگدال سیگنال ترس و خطر را در مواقعی که واقعا خطر خاصی وجود ندارد نیز ارسال می کند. همچنین اختلال در آمیگدال(Amygdala)، باعث به جود آمدن اختلالات اضطرابی دیگرنیز مانند اختلال وسواسی اجباری (OCD)، اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)، اختلال شخصیت مرزی (BPD)خواهد شد.
3- عوامل محیطی و اجتماعی:
در کنار موارد بالا، وجود تجربه های ناخوشایند برای افراد و همچنین زندگی و یا کار در محیط های دلهره آور، می تواند اختلال اضطراب اجتماعی را در فرد ایجاد کند. با مدیریت استرس خود، می توانید اضطراب خود را در موقعیت های تنش زا، کنترل کنید.
4- وجود تجربه هایی در دوران کودکی:
تجربه های ناخوشایند کودکی نیز می‌تواند زمینه ساز این اختلال در بزرگسالی شود. مسخره شدن، طرد شدگی، زورگویی به کودک، اضطراب و ترس و تشنج های خانوادگی همگی از دلایل به وجود آمدن انواع اختلالات در نوجوانی و بزرگسالی می شوند. استفاده از مشاوره کودک و نوجوان در سنین پایین، در حل اینگونه بیماری های روانی و اختلالات رفتاری، نقش بسزایی دارد.
5- مصرف مواد و الکل:
گرچه در ابتدای مصرف مواد یا الکل فرد دچار اعتماد به نفس کوتاه می شود، اما به مرور و پس از اعتیاد، با ایجاد اختلال در واکنش صحیح و به موقع سیستم عصبی، زمینه ساز بروز اضطراب اجتماعی خواهند بود. همچنین قطع ناگهانی مواد و الکل نیز بر این اختلال دامن خواهد زد.
تشخیص اضطراب اجتماعی یا سوشال فوبیا
تشخیص این اختلال قطعاً باید توسط متخصص صورت بگیرد. این بیماری معمولا با افسردگی اشتباه گرفته می شود و افراد عامی این تصور را دارند که شخص به شدت درونگرا یا گوشه گیر است. این اختلال مانند علایمی که در ابتدای مقاله به آن اشاره شد، باعث اضطراب شدید فرد رد هنگام قرار گرفتن در جمع می شود، امکان تکلم در موارد شدیدتر در فرد در هنگام بروز اضطراب از بین می رود. فرد حتی تمایلی به حضور در کلاس های درس و یا موقعیت شغلی خود نخواهد داشت. همچنین پرسشنامه‌های تخصصی برای سنجش معیارهای لایبویتز و هراس اجتماعی وجود دارد که در مجموع به متخصص در تشخیص بیماری اضطراب اجتماعی کمک میکند.
روش های درمان اضطراب اجتماعی
درمان این اختلال از دو بخش روان درمانی و دارو درمانی تشکیل می شود. یکی از داروهایی که در درمان بیشتر اختلالات اضطرابی استفاده می شود، داروهای جاذب سرتونین (SSRIs) در مغز است. سرتونین هورمون شادی آور یا به اصلاح جاری کننده حس خوب در مغز است. این دارو در کنار داروی اصلی اضطراب و هراس اجتماعی یعنی پاروکستین (paroxetine) مورد استفاده قرار میگیرد.
همچنین داروهای زیر نیز در کنترل و درمان این اختلال موثر هستند:
- لووکس CR (فلووکسامین)
- پروزاک (فلوکستین)
- زولوفت (سرترالین)
- سلکسا (سیتالوپرام)
- لکساپرو (سیتالوپرام)
در کنار درمان های دارویی، مشاوره های فردی روانشناختی و روان درمانی مانند پویش در کودکی فرد و شناخت ریشه های این اختلال، واکاوی موقعیت های اضطراب زای فرد، آموزش مهارت های زندگی و اجتماعی و کار درمانی ها، افزایش عزت نفس و اعتماد به نفس فرد و… همگی راهگشای حل این معضل هستند.
ما در مرکز روانشناسی و روان درمانی تراپیا به شما چه کمکی می کنیم؟
شناخت صحیح این اختلال و درمان اصولی و به موقع آن، می‌تواند مانع از پیشرفت بیماری و افزایش اختلالات دیگر در فرد شود. ابزارهای مختلف به یاری متخصصین و مشاورین ما در کلینیک تراپیا آمده است که با تشخیص روش های صحیح درمان این بیماری، تلاش کنیم فرد را به آغوش جامعه برگردانیم.
