جهت تعیین بدترین نوع اختلال شخصیتی، تحقیقاتی از درمانگران بالینی و روانپزشکان به‌عمل‌آمده و به این نتیجه رسیده‌اند که نمی‌توان به طور قطع و به صراحت برای بیماریهای اختلال شخصیت، بدترین یا شدیدترینی را معرفی کرد. این مورد شبیه به این است که بخواهیم بدترین نوع “بیماری سرطان” را مشخص کنیم.
درمانگران حوزه اختلال شخصیت، بر این باور هستند که برای مشخص کردن بدترین نوع اختلال شخصیت، باید بیماری را در حوزه درمان، اثرات فردی و اثرات آن در اجتماع، به طور جداگانه مورد بررسی قرار داد.
اینکه بیمار در چه جامعه‌ای و با چه فرهنگی زندگی می‌کند، در شدت نوع بیماری و اختلال شخصیتی موثر است.
تاثیری که یک شخصیت ضد اجتماعی بر جامعه می‌گذارد، می‌تواند بریدن سر و نمایش آن در ملأ عام باشد که به مراتب از آسیبی که یک شخص دیگر با همین اختلال با عبور از چراغ قرمز می‌گذارد، شدیدتر است. از طرفی این را هم باید در نظر گرفت که همان شخص قاتل در فرهنگ جامعه خودش ممکن است حتی به عنوان شخص ضداجتماعی درنظر گرفته نشود و کارش توجیه فرهنگی یا عرفی داشته باشد.
با این شرایط نمی‌توان بدترین یا شدیدترین نوعی را برای انواع اختلال شخصیت درنظر گرفت.
از طرفی اگر بخواهیم بدترین انواع اختلال شخصیت را از نظر آسیب به خود و دیگران معرفی کنیم، شاید بتوان به اختلال شخصیت ضد اجتماعی، مرزی و اسکیزوتایپی اشاره کرد.
دسته بندی اختلالات شخصیت در DSM-5
DSM-5 مرجعی برای ارزیابی و تشخیص اختلالات روانی است. این مرجع یک راهنمای خوب برای تشخیص نوع اختلال شخصیت است. یک تشخیص درست و دقیق اولین قدم برای درمان هر بیماری است و اختلالات روانی نیز از این قاعده مستثنی نیستند.
در DSM-5، اختلالات شخصیتی به 3 دسته تقسیم می‌شوند:
گروه A:
- اختلال شخصیت پارانوئید (Paranoid )
- اختلال شخصیت اسکیزوئید ( Schizoid)
- اختلال شخصیت اسکیزوتایپال (Schizotypal)
گروه B:
- اختلال شخصیت ضداجتماعی (Antisocial)
- اختلال شخصیت مرزی (Borderline)
- اختلال شخصیت نمایشی (Histrionic)
- اختلال شخصیت خودشیفته (Narcissistic)
گروه C:
- اختلال شخصیت دوری‌جو (Avoidant)
- اختلال شخصیت وابسته (Dependent)
- اختلال شخصیت وسواسی-جبری (Obsessive compulsive)
بدترین نوع اختلال شخصیتی از نظر آسیب به خود و دیگران
شاید بتوان گفت، بدترین نوع اختلال شخصیت، از نظر آسیب زدن به خود و دیگران اختلال شخصیت‌های ضد اجتماعی، اسکیزوتایپال و مرزی هستند.
اختلال شخصیت ضد اجتماعی (Antisocial Personality Disorder)؛ یک اختلال به شدت آسیب‌رسان
افراد گاهی اوقات نیازها، لذات یا منافع شخصی خود را بر نیازهای اطرافیان ترجیح می‌دهند و این مسئله طبیعی است. ولی اگر این مسئله زیاد اتفاق می‌افتد و یا از روی خشم و عصبانیت، عدم توجه به دیگران و همراه با بروز رفتارهای تکانشی رخ می‌دهد، ممکن است فرد، مبتلا به درجاتی از اختلال شخصیت ضداجتماعی باشد.
در این نوع اختلال الگویی از بی‌توجهی به حقوق دیگران وجود دارد.
فردی که دارای این اختلال است بدون هیچ عذاب‌وجدانی قادر به انجام کارهای بسیار خطرناک و مجرمانه است.
اختلال شخصیت مرزی (Borderline Personality Disorder) ؛ یکی از بدترین انواع اختلال شخصیت
از نظر بسیاری از روانشناسان، اختلال شخصیت مرزی، یکی از بدترین انواع اختلال شخصیتی است. زیرا این افراد دارای رفتارهای غیر قابل پیش بینی و افراطی می‌باشند و به همین دلیل آسیب بیشتری به خود و جامعه خواهند زد. در ادامه اختلال شخصیت مرزی را به شکل کامل‌تری شرح می‌دهیم.
اختلال شخصیت مرزی (BPD) به‌عنوان اختلال شخصیت هیجانی ناپایدار (EUPD) نیز شناخته می‌شود.
همه ما مشکلاتی را در روابط بین‌فردی و تصویری که از خود و احساساتمان داریم، تجربه می‌کنیم. این یک امر طبیعی است. ولی اگر این موارد به طور مداوم و به صورت ناپایدار یا شدید باشند و باعث ایجاد مشکلات قابل توجهی در زندگی روزمره فرد شوند، ممکن است به عنوان BPD/EUPD تشخیص داده شود. تاکید می‌شود که تشخیص اختلال توسط درمانگران و با مصاحبه و تست‌های تخصصی انجام می‌شود.
فردی که دچار اختلال شخصیت مرزی است، همه چیز را سیاه و سفید می‌بیند. ممکن است در برهه‌های چند ساعته دچار عصبانیت شدید، اضطراب و افسردگی شود. این علائم معمولا منجر به رفتارهای بوالهوسانه و بروز مشکلاتی در رابطه می‌شود.
افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی (BPD) برنامه‌های درمانی خود را در حدود 70 درصد مواقع ترک می‌کنند.
همانند سایر بیماریهای روانی، دقیقا مشخص نیست که چه چیزی باعث اختلال شخصیت مرزی می‌شود اما شواهد نشان می‌دهد که ابتلا به BPD در نتیجه ترکیبی از عوامل ژنتیکی، رشدی، عصبی-زیستی و اجتماعی است. تأثیرات محیطی در دوران رشد، به عنوان مثال، تجربه ناراحت‌کننده دوران کودکی (مانند سوءاستفاده فیزیکی یا جنسی یا بی‌توجهی از سوی مراقبان اصی) هم در بروز علائم اختلال شخصیت مرزی تاثیرگذار هستند.
علائم تشخیصی اختلال بوردرلاین از نظر DSM
DSM-5، برای تشخیص اختلال شخصیت مزری، یکسری علائم مشخص کرده‌است. این نشانه‌ها به شرح زیر هستند:
- احساس پوچی مزمن
- بی‌ثباتی عاطفی در واکنش به رویدادهای روزمره (مانند غم و اندوه شدید، تحریک‌پذیری یا اضطراب که معمولاً چند ساعت و به‌ندرت بیش از چند روز طول می‌کشد)
- تلاش‌های دیوانه‌وار برای جلوگیری از رها شدن واقعی یا خیالی. اکثر این افراد دارای تله رهاشدگی هستند.
- اختلال هویت با خودانگاره یا احساس ناپایدار
- رفتار تکانشی حداقل در دو زمینه که به طور بالقوه به خود آسیب می‌زند (مانند خرج کردن، رابطه جنسی، سوءمصرف مواد، رانندگی بی‌احتیاط، پرخوری).
- عصبانیت نامناسب و شدید یا مشکل در کنترل خشم (مانند نمایش مکرر تغییر خلق‌وخو، عصبانیت مداوم، دعواهای فیزیکی مکرر)
- الگوی روابط بین‌فردی ناپایدار که با افراط بین ایده‌آل‌سازی و بی‌ارزش‌سازی مشخص می‌شود.
- رفتارهای مکرر خودکشی، ژست‌ها، یا تهدیدها و رفتارهای خودآزاری
- افکار پارانوئید گذرا، مرتبط با استرس یا علائم شدید تجزیه‌ای
برای تشخیص اینکه فردی دچار بیماری اختلال شخصیت مرزی است، باید حداقل 5 مورد از نشانه های گفته شده را داشته باشد. تشخیص این 5 مورد هم، توسط روانپزشکان و یا روانشناسان، با مشاوره و آزمون‌های مخصوص صورت می گیرد.
اختلال شخصیت اسکیزوتایپال (Schizotypal Personality disorder)؛ اختلال سردرگمی خودپنداره
فرد دارای اختلال شخصیت اسکیزوتایپال، دچار رفتارهای عجیب و غریب و سردرگم است. الگوهای تفکر و رفتار آنها، ارتباط با دیگران را بسیار دشوار می‌کند.
آنها از ارتباط نزدیک و صمیمی با دیگران هراس دارند و از آن دوری می‌کنند. همچنین آنها معمولا عقاید خرافی و دور از منطق، مانند ادعای جادوگری و پیامبری دارند.
برخی روانشناسان، شخصیت اسکیزوتایپی، را بسیار شبیه به اسکیزوفرنی می‌دانند که ممکن است در شرایط دشوار، فرد بیمار، علائم روان‌پریشی از خود نشان دهد. ولی معمولا برخلاف اسکیزوفرنی، روان‌پریشی را تجربه نمی‌کنند.
درمان شدیدترین نوع اختلالات شخصیتی
برای درمان هر نوع از اختلالات شخصیت، از درمان‌های روانی و دارویی استفاده می‌شود.
امروزه با توجه به داروهایی که ساخته شده و درمان‌های رفتاری که توسط درمانگران برای هر نوع اختلال تعریف شده، بیماران دچار اختلال شخصیت، تا حد زیادی قابل درمان و کنترل هستند.
دارو، باعث می‌شود که بتوان علائم خشم، افسردگی، اضطراب و جنون را کنترل کرد و خلقیات شخص را ثابت نگه‌داشت.
درمان‌های روانی و رفتاردرمانی؛ در کنترل خلق بیمار و ایجاد انگیزه در ادامه درمان فردی موثر هستند.
درمان اختلال شخصیت، زمان‌بر است و ایجاد یک ارتباط محکم و همدلانه و یاری‌رسان بین بیمار و درمانگر می‌تواند در ادامه درمان تعیین‌کننده باشد.
در صورت لزوم، برای درمان اختلالات شدید شخصیتی، می‌توان از درمان گروهی هم استفاده کرد. در این گروه‌ها، افراد به یکدیگر کمک می‌کنند تا رفتار خود را تغییر دهند.
نقش مشاوره برای درمان اختلال شخصیت
اگر در اطراف خود بیماران دارای اختلال شخصیت را دیده باشید، متوجه شدید که اغلب بیماری خود را انکار می‌کنند. همینطور از مشاوره رفتن و درمان تا جای ممکن فرار می‌کنند و آن را کاملا بیهوده می‌دانند. چراکه یا باوری به بیماری خود ندارند یا انگیزه و اعتقادی به درمان آن.
در صورتیکه امروزه، حتی بدترین نوع بیماری اختلال شخصیت هم با کمک مشاوران و روانپزشکان قابل کنترل است. اینکه این بیماران به زندگی عادی برگردند و رفتارشان تغییر کند، اصلا غیرممکن نیست.
مشاوره و درمان دارویی کمک می‌کند که اثرات فیزیکی و روانی اختلال، در آنها به مرور کمتر شود و بتوانند مانند سایر افراد در جامعه زندگی کنند و مورد احترام و اعتماد باشند.
چنانچه درمورد هر نوع اختلال شخصیت، سوال یا نیاز به مشاوره داشتید کارشناسان متخصص ما در مرکز مشاوره کلینیک تراپیا آماده پاسخگویی و راهنمایی شما عزیزان هستند.
کلام آخر
در انواع اختلال شخصیت، میزان آسیب‌رسانی به خود و دیگران متفاوت است. بدترین نوع اختلال شخصیتی، از نظر آسیب‌رسانی شدید، اختلال شخصیت ضد اجتماعی، اسکیزوتایپال و اختلال شخصیت مرزی است.
همچنین بسیاری از درمانگران معتقدند که سخت‌درمان‌ترین اختلال شخصیت، مرزی می‌باشد. اما خطرناک‌ترین نوع اختلال شخصیت، شخصیت ضد اجتماعی و سایکوپت می‌باشد زیرا این افراد فاقد حس همدلی و عذاب‌وجدان بوده و پتانسیل ارتکاب جرائم سنگین و آسیب‌های شدید به دیگران را دارند.
شایان ذکر است که شدیدترین نوع اختلال شخصیت هم، تا حد زیادی قابل کنترل است. به شرطی‌که درست تشخیص داده شود و روابط قوی بین درمانگر (روانپزشک یا روانشناس)، بیمار و اطرافیان بیمار برقرار شود. با درمان دارویی هم می‌توان از شدت رفتارهای تکانشی و آسیب‌زا کاست و آنها را بهتر کنترل کرد.
