به عنوان یک زن احتمالاً چند روز قبل از شروع قاعدگی خود با احساساتی مانند اضطراب، خستگی، خشم و یا افسردگی مواجه شده اید. به این تغییرات خلقی و افکار در قبل از پریود، PMS (پی ام اس) یا سندرم پیش از قاعدگی گفته می شود.
حدود 75 درصد زنان در دوران قاعدگی خود حداقل یک‌بار PMS یا همان افسردگی قاعدگی را تجربه کرده اند؛ اما زمانی توجه به این سندروم حائز اهمیت می شود که زندگی روزمره شما و یا ارتباط با اطرافیان و شریک عاطفی را تحت شعاع قرار دهد. با شناسایی علائم PMS و دانستن تفاوت آن با افسردگی، می‌توان بهتر از خود مراقبت کرده و زندگی خود را بهتر مدیریت کنید. در ادامه بررسی می کنیم که PMS چیست و علائم و راه های بهبود آن کدامند.
PMS چیست؟
سندرم پیش از قاعدگی (Premenstrual syndrome) عبارت است از تغییرات جسمی و روحی که به صورت دوره‌ای در روزهای پایانی سیکل قاعدگی اتفاق می‌افتد و با شروع آن پایان می‌یابد. شدت و ضعف وقوع این سندرم در زنان متفاوت است.
صرف نظر از طبقات اجتماعی و اقتصادی، از هر چهار زن سه نفر تجربه ناخوشی قبل از قاعدگی را داشته‌اند. اگر این سندروم در حالت شدید اتفاق بیافتد، به آن اختلال ناخوشی پیش از قاعدگی (PMDD) می‌گویند.
نشانه‌ها و علائم سندروم قبل از قاعدگی
آشنایی بیشتر با علائم این عارضه می‌تواند در تشخیص آن و کنترل بهتر کمک‌کننده باشد. شایع‌ترین علائم سندروم پی ام اس عبارت‌اند از:
- میل به گریه کردن
- افسردگی
- اضطراب
- خستگی
- بی‌خوابی
و علائم جسمی نظیر:
- نفخ
- درد شکم
- افزایش وزن
- حساسیت سینه‌ها
- تمایل بیشتر به غذا خوردن
- یبوست یا اسهال
- درد مفاصل
برای اینکه بهتر زمان بروز سندروم قبل از قاعدگی را تشخیص دهید، بهتر است در طی دو ماه از سیکل پریودی نشانه‌های جسمی و روحی خود را در کنار مشخص کردن روزهای قاعدگی بنویسید.
تفاوت علائم افسردگی با علائم پی ام اس چیست؟
بسیاری از زنان در هنگام بروز اختلالات خلقی، گریه بیش از حد و یا تحریک‌پذیری، احساس می‌کنند که دچار سندروم دوره PMS شده‌اند؛ در حالی که به افسردگی مبتلا هستند. بنابراین با اهمال‌کاری به دنبال درمان آن نرفته و زمانی متوجه بروز افسردگی می‌شوند که بیماری حادتر شده است. لذا تفاوت گذاری بین علائم سندرم پیش از قاعدگی و اختلالات اضطرابی از اهمیت زیادی برخوردار است.
از مهم‌ترین تفاوت‌هایی که می‌توان ذکر کرد این است که با شروع قاعدگی، علائم دوره PMS از بین می‌رود؛ در حالی که در بیماری افسردگی زمینه‌ای افراد در طول سیکل قاعدگی کم‌وبیش این علائم را تجربه کرده و با شروع پریود اندکی کاهش می‌یابد.
دلایل بروز سندرم پیش از قاعدگی چیست؟
همان‌طور که می‌دانید سطح هورمون‌های جنسی پروژسترون و استروژن در بدن در طول ماه یکسان نیست و در روزهای خاصی افزایش می‌یابد. علاوه بر اینکه بافت‌های مختلف بدن به تغییرات هورمونی حساس است، تحقیقات نشان داده است که ماده شیمیایی سروتونین موجود در مغز، تحت تأثیر نوسانات میزان هورمون استروژن و پروژسترون است.
عوارض سندروم قبل از قاعدگی در روابط عاطفی
اختلالات اضطرابی و خلقی که دوره PMS ایجاد می‌کند می‌تواند در با همسر مشکلاتی را ایجاد کند. در این دوران زنان به دلیل تحریک‌پذیری زودرنج‌تر بوده و امکان جروبحث بیشتر است. در دوران قبل از قاعدگی حمایت همسر و یا شریک عاطفی از اهمیت زیادی برخوردار است، لذا توصیه می‌شود برای جلوگیری از مشکلات در رابطه مردان توجه بیشتری به صحبت‌ها و نیازهای همسر کرده و شرایط او را درک کند.
چه راهکارهایی می‌تواند به درمان سندرم پیش از قاعدگی کمک کند؟
برای درمان این سندروم، راه‌های متعددی پیشنهاد می‌شود که ممکن است برای برخی افراد کارایی داشته و برای برخی از افراد تأثیر چندانی نداشته باشد. برخی از راه‌های کاهش علائم پی ام اس عبارتند از:
- درمان خانگی
- مصرف گیاهان دارویی
- مصرف مکمل‌ها
- ورزش
- تکنیک‌های مدیتیشن
- مصرف دارو
در ادامه به شرح هر یک از موارد بالا می‌پردازیم:
درمان خانگی
گاهی مصرف برخی مواد غذایی می‌تواند به تشدید علائم دوره PMS کمک کند. توصیه می‌شود مصرف غذاهای شور و نمک را در این دوران کاهش دهید. برای جلوگیری از نفخ و کاهش میل به غذا هم می‌توان تعداد وعده‌های غذایی را افزایش داد.
مصرف موادی مانند سبزیجات، میوه‌ها و غلات کامل به دلیل دارا بودن کربوهیدرات‌های پیچیده، می‌تواند کمک‌کننده باشد. مصرف الکل و کافئین می‌تواند موجب افزایش تحریک‌پذیری شود؛ لذا بهتر است از مصرف آن‌ها اجتناب کنید.
گیاهان دارویی
ما ایرانی‌ها معمولاً برای درمان یکی از اولین گزینه‌هایی که انتخاب می‌کنیم، دم‌نوش‌ها و گیاهان دارویی است. اگر علاقه‌مند به درمان سندروم PMS با طب سنتی هستید، می‌توانید به سراغ دم‌نوش‌هایی نظیر بهارنارنج و یا اسطوخودوس بروید.
اسطوخودوس به دلیل مقوی معده بودن، می‌تواند نفخ شکم و مشکلات گوارشی را التیام دهد. بهارنارنج هم که به ضد اضطراب و ضد افسردگی معروف است.
مصرف مکمل ها
ویتامین B6 می‌تواند به تسکین علائم خفیف سندروم قبل از قاعدگی کمک کند؛ البته فراموش نکنید که مصرف ویتامین‌ها حتماً باید زیر نظر پزشک انجام شود.
ورزش
سعی کنید در برنامه روزانه خود پیاده‌روی و یا دوچرخه‌سواری را حداقل به مدت نیم ساعت قرار دهید. اگر فراغت زمانی کافی دارید می‌توانید به سراغ استخر و شنا بروید.
تکنیک های کسب آرامش
افرادی که به سندروم پیش از قاعدگی مبتلا هستند، با اندک فشار روحی و اضطراب ناخودآگاه برآشفته می‌شوند. این تحریک‌پذیری می‌تواند به روابط روزمره و یا روابط عاطفی افراد صدمه بزند. تکنیک‌هایی نظیر مدیتیشن و یوگا می‌تواند تنش‌های روزمره را کاهش داده و به کسب آرامش بیشتر کمک کند.
مصرف دارو
اگر روش‌های بالا مؤثر واقع نشد، باید به سراغ پزشک و مصرف دارو رفت. همان‌طور که در بالا اشاره شد، دلیل بروز سندرم قبل از قاعدگی می‌تواند ماده شیمیایی سروتونین باشد. داروهایی نظیر فلوکستین، سرترالین و پاروکستین عضو داروهای SSRI (selective serotonin reuptake inhibitors) هستند. زمان مصرفی پیشنهادی این داروها در روزهای منتج به قاعدگی در دو دوره درمانی است. حدود 85 درصد زنان پس از مصرف SSRI ها بهبود می‌یابند و برای 15 درصد باقی‌مانده داروهای جایگزین دیگری تجویز می‌شود.
قرص‌های ضدبارداری به دلیل خاصیت هورمونی که دارند می‌توانند علائم ناشی از ناخوشی قبل از قاعدگی را بهبود دهد. داروهای غیراستروئیدی (NSAID) نظیر ایبوبروفن و ناپروکسن هم می‌تواند دردهای جسمی قبل از قاعدگی را التیام دهد.
PMS شدید یا اختلال ناخوشی قبل از قاعدگی (PMDD)
PMDD در واقع حالت شدت یافته سندرم PMS است که تنش‌های درونی و عصبانیت‌های آن بیشتر است به طوری که زندگی فرد را مختل می‌کند. حدود 3 تا 8 درصد زنان دچار اختلالات PMDD هستند.
علائم ناخوشی قبل از قاعدگی مانند PMS است اما با شدت بیشتر. بانوان دچار این اختلال، از اضطراب شدید، افسردگی، گریه و یا افکار خودکشی رنج می‌برند.
درمان PMDD
پزشک با بررسی آزمایش خون معاینات فیزیکی و بررسی وجود بیماری‌های زنان اطمینان حاصل می‌کند که این علائم ناشی از PMDD است و نه ناشی از بیماری‌هایی نظیر تیروئید، سندروم خستگی مزمن و یا آندومتریوز است.
در ادامه پزشک دارودرمانی را می‌تواند شروع کند و یا رفتاردرمانی را پیشنهاد دهد.
آیا مشاوره فردی یا گروهی می‌تواند اختلال قبل از قاعدگی یا PMDD را کاهش دهد؟
در بلندمدت اگر دوره PMS در حال ضربه زدن به زندگی شما در زمینه‌های خانوادگی و شغلی است و دارودرمانی کمک‌کننده نبوده، به روانشناس مراجعه کنید. روش‌های روانکاوی و روان‌درمانی می‌تواند به کم کردن علائم قبل از قاعدگی کمک شایانی نماید.
در این مقاله ابتدا شرح دادیم که دوره PMS (پی ام اس) چیست، علائم آن کدامند و در ادامه به معرفی راه های درمان این سندروم پرداختیم. اگر از سندرم پیش از قاعدگی رنج می برید می‌توانید با مشاورین ما در کلینیک آنلاین روانشناسی تراپیا ارتباط برقرار کرده تا با جلسات مشاوره فردی میزان اختلالات اضطرابی خود را کاهش دهید.
