در این مقاله قصد داریم بدانیم وسواس فکری عملی یا Obsessive Compulsive Disorder چیست و چگونه به وجود می آید؟ به طور کلی اختلالات وسواس و افکار وسواس گونه، مربوط به یک گروه سنی خاص نمی شود و هر فردی در هر سنی ممکن است به وسواس های مختلف گرفتار شود. جالب است بدانید اختلال وسواس فکری عملی در کودکان نیز بسیار شایع است. وسواس ها شامل افکار، رفتار، بینش و امیال بیمارگونه ای هستند که ذهن را کاملا درگیر کرده و فرد را دچار اضطراب و استرس بالایی می کند.
ممکن است خیلی از ما در دوره های مختلف زندگیمان به دلیل برخی شرایط و اتفاقات خاص، دچار یک سری وسواس های ذهنی و رفتاری مقطعی شویم، اما پس از رفع مشکلات و برگشتن شرایط به حالت عادی وسواس های ذهنی و عملی ما نیز رها خواهند شد. با این وجود، به محض تشخیص علائم و نشانه های آن، باید درصدد درمان وسواس فکری عملی باشیم. تست وسواس فکری عملی می تواند در تشخیص این اختلال به ما کمک کند.
با وسواس فکری عملی بیشتر آشنا شوید:
یکی از مثال های بارز برای این نوع وسواس های زودگذر و کوتاه مدت می تواند اشاره به شیوع بیماری کرونا در کشورمان باشد که همه افراد اجتماع را تحت تاثیر قرار داده و به نوعی وسواس رفتاری برای ضدعفونی کردن لحظه ای را ایجاد کرده است. اما پس از گذر از این شرایط، وسواس های رفتاری به مرور کاهش پیدا می کنند. بنابراین جای نگرانی برای این گونه وسواس های کوتاه مدت وجود ندارد.
با توجه به مثالی که درباره های وسواس های زودگذر و کوتاه مدت گفته شد می توان گفت که ابتلا به وسواس های فکری و عملی چرخه ای بسیار پیچیده تر از وسواس های عمومی و زودگذر دارند و نباید با یکدیگر اشتباه گرفته شوند. اختلالات وسواس فکری- عملی (OCD) پس از درگیر کردن کامل ذهن و فکر فرد، بیمار را مجبور می کند که برخی رفتارها را برای رهایی از افکار مزاحم و اضطراب های ناشی از آن انجام دهد، این روند ممکن است ماه ها و سال ها فرد بیمار را تحت تاثیر قرار دهد و اجازه افکار درست را به بیمار ندهد. در این شرایط، فرد به وسواس جبری شدید یا وسواس قهری دچار شده است.
مهم ترین نکته پس از ابتلا به اختلالات وسواسی پذیرفتن بیماری و مراجعه به روانشناس است تا مراحل درمان بیماری وسواس فکری شروع شود. هرچه وقفه زمانی بین شروع بیماری تا درمان آن طولانی تر باشد، ممکن است آسیب های بیشتری در فرد ایجاد کند. روانشناسان ما در کلینیک تراپیا، در این زمینه آماده ی ارائه مشاوره به شما عزیزان هستند.
وسواس فکری عملی چیست؟
وسواس فکری عملی(OCD)، مخفف Obsessive-compulsive disorder است که یک نوع اختلال و بیماری روانی است که در آن فرد بیمار به طور همزمان دچار افکار و اعمالی غیر قابل کنترل و پرتکرار می شود. شرایط به گونه ای است که فرد پس از مرور مکرر افکار خود، احساس می کند باید رفتارهای خاصی را نیز تکرار کند. اکثر افرادی که به وسواس فکری مبتلا می شوند، همزمان وسواس عملی هم پیدا می کنند. به طور مثال فردی که دچار وسواس فکری ترس از ورود ناشناس به خانه است، دچار وسواس عملی نیز می شود که به طور مرتب درب های ورودی و خروجی، قفل درب ها و بسته بودن درب ها را چک کند تا اطمینان پیدا کند که هیچ راه ورودی به خانه وجود ندارد، این فرد ممکن است هر چند دقیقه یک بار این کار را تکرار کند و بخشی زیادی از وقت او صرف این عمل می شود.
نشانه ها و علائم ابتلا به وسواس فکری عملی
درمان هر نوع اختلالی، مستلزم تشخیص آن اختلال است و این مهم، بدون شناخت علائم و نشانه های آن اختلال، میسر نیست. اخیراً ساده ترین راه تشخیص اختلالات شخصیتی، استفاده از پرسشنامه ها و تست های آنلاین روانشناسی است. تست وسواس فکری عملی می تواند گزینه مناسبی برای تشخیص این اختلال باشد. از میان تست های رایج برای اختلال وسواس فکری، تست وسواس فکری عملی مادزلی و تست وسواس ییل براون جزو رایج ترین موارد هستند. شما می توانید با صرف زمان کوتاه و پرکردن یکی از این پرسشنامه ها، تا حدود زیادی احتمال وجود این اختلال را در خود تشخیص دهید.
در ادامه، بارزترین علائم و خصوصیات افراد دارای وسواس فکری عملی را بیان می کنیم:
- افکار پر تکرار
افرادی که دچار وسواس فکری (OCD) هستند افکار، خاطرات، احساسات و موقعیت های مختلف که در آن قرار داشته اند را در ذهن خود تکرار و مرور می کنند. مغز وسواسی این افراد، فرمان مرور مکرر این افکار را به آن ها می دهدو همین امر، باعث ایجاد اضطراب و نگرانی در فرد می شود.
- انجام رفتارهای تکراری
بیماران مبتلا به وسواس ذهنی و فکری برای از بین بردن اضطراب و کاهش استرس های ناشی از وسواس های فکری و ذهنی خود، به ناچار مجبور به انجام برخی از رفتارها می شوند تا به طور موقت وسواس های روانی خود را کاهش دهند. این افراد هر زمان که دچار اختلالات فکری شوند این اعمال را مجددا تکرار می کنند. از این رو وسواس فکری ارتباط مستقیمی با وسواس عملی دارد.
- کمال گرایی
مبتلایان به وسواس فکری-عملی دارای باورها و اعتقادات خاصی هستند. این گونه افراد نسبت به شرایط دید متفاوت تری دارند. با توجه به افکار آزاردهنده ای که در ذهن این بیماران تکرار می شود دارای باورهایی همچون کمال گرایی، عدم تحمل بی اعتمادی و بی مسئولیتی هستند.
درمان وسواس فکری عملی و روش های مقابله با آن
برای درمان وسواس های فکری و عملی، از روان درمانی های مختلف به همراه تجویز دارو استفاده می شود. قبل از هر اقدامی، برای درمان وسواس فکری عملی، لازم است که به یک روانشناس باتجربه مراجعه کرد. یکی از اصلی ترین راه های مقابله با وسواس فکری، شناخت درست این اختلال، پذیرفتن بیماری و اقدام برای درمان آن است. افرادی که سعی می کنند وسواس های ذهنی و رفتاری خود را پنهان یا انکار کنند هیچ گاه نمی توانند درمان درستی از این بیماری داشته باشند.
پس از این که بیماری توسط روانپزشک و روانشناس شناسایی شود معمولا برخی از داروهای مهار کننده تجویز می شود که تا حدودی به بیمار کمک می کند. اما داروها به طور کامل نمی تواند بیماری را درمان کند. برای درمان وسواس فکری عملی لازم است که فرد یک دوره کامل روان شناسی را زیر نظر روان شناسان طی کند تا به مهارت های لازم برای ترک وسواس های فکری برسد. پس از این که فرد موفق به ترک وسواس های فکری خود شود می تواند از وسواس های عملی خود نیز دست بردارد.
دوره درمان وسواس فکری عملی ممکن است کمی طولانی مدت باشد. برای هر فرد، مدت بهبود بیماری متفاوت است و بستگی به خود فرد و اراده او دارد. در مدت زمانی که فرد بیمار تحت مراقبت های روانشناسی و پزشکی است لازم است که اطرافیان و خانواده او نیز تمامی دستورالعمل های ضروری برای ارتباط با فرد را رعایت کنند تا دوره درمانی نتیجه بخش باشد.
4 وسواس فکری-عملی رایج:
در اینجا به 4 نوع رایج وسواس فکری- و عملی اشاره می کنیم:
1- وسواس آلوده بودن و پاکیزه کردن
وسواس آلودگی، به نوعی از وسواس گفته می شود که فرد ترس از آلوده بودن اشیاء، اعضای بدن، اماکن، جریان هوا، رابطه جنسی و… را دارد. این وسواس، یکی از شایع ترین انواع وسواس فکری به شمار می رود که باعث ایجاد وسواس رفتاری و عملی طاقت فرسایی در فرد می شود. به گونه ای که فرد هر لحظه تصور می کند توسط وسایل، افراد، مکان های مختلف و… در معرض آلودگی قرار گرفته است و باید بلافاصله اقدام به شستشو و پاکیزه کردن خود و وسایل کند. این گونه افراد به دلیل ترس از آلوده شدن در مکان های پرجمعیت حاضر نمی شوند و خود را از اجتماع دور می کنند.
2- وسواس چک کردن
در این نوع اختلال، فرد وسواس چک کردن و بررسی کردن هر چیزی را دارد. این گونه افراد شاید برای صدها بار یک موضوع یا یک وسیله را چک می کنند تا مطمئن شوند و باز در نهایت اطمینان قطعی نخواهند داشت. مثلا در زمان خروج از منزل یا مسافرت، بارها و بارها سیستم برق، گاز، آب و انواع تاسیسات منزل را چک می کنند یا درب های ورودی و خروجی منزل را بیش از صد بار قفل و باز می کنند تا اطمینان حاصل کنند که هیچ راه دسترسی وجود ندارد. این گونه افراد در زندگی روزمره خود مشکلات فراوانی خواهند داشت و تمام افکار آن ها درگیر این موضوع خواهد بود که آیا همه جا و همه چیز را چک کرده اند یا نه.
3- وسواس نظم، ترتیب و تقارن
افرادی که گرفتار وسواس منظم و متقارن بودن هستند همیشه به دنبال این هستند که هر چیزی و هر جایی از نظم و تقارن خاصی برخوردار باشد. این افراد زمان زیادی را صرف می کنند تا هر وسیله ای را منظم کنند.
هر گونه بی نظمی می تواند ذهن این افراد را دچار اختلال کند. تلاش برای منظم و متقارن کردن هر وسیله و یا هر مکانی باعث خستگی و پریشانی مبتلایان به این نوع وسواس فکری می شود.
4- وسواس احتکار
نوعی دیگر از وسواس های فکری و عملی وسواس احتکار یا نگهداری و انبار کردن وسایل مختلف است. این دسته از افراد به هیچ وجه نمی توانند وسایل را دور بندازند و عادت به نگه داشتن برخی وسایل دارند. در این نوع اختلال ممکن است رفتارهای دیگری همچون دزدیدن اشیا دیده شود به دلیل این که اگر فرد مبتلا به این نوع اختلال وسیله ای را ببیند که جزء وسایل مورد علاقه او است و عادت به نگه داشتن آن دارد سریع اقدام به برداشتن آن می کند بدون این که به عواقبش فکر کند. مشابه افرادی که به قاشق و چنگال علاقه دارند و اگر در رستوران بروند بی اختیار اقدام به برداشتن قاشق چنگال ها می کنند.
سخن پایانی
در این مقاله سعی کردیم به پرسش وسواس فکری عملی چیست و چگونه به وجود می آید؟ پاسخ دهیم، نشانه ها و علائم وسواس فکری را نام ببریم، روش های درمان وسواس فکری عملی را بشناسیم و با انواع آن آشنا شویم. لازم به ذکر است که اختلالات وسواس فکری انواع مختلفی دارند که ما سعی کردیم برخی از شایع ترین آن ها را نام ببریم با این وجود ممکن است رفتارهای وسواس گونه فراوانی وجود داشته باشد که جزء وسواس های فکری و عملی دسته بندی شوند. اگرچه استفاده از تست وسواس فکری عملی، می تواند به تشخیص نسبی این اختلال کمک کند با این وجود، بهترین راه برای تشخیص انواع اختلال شخصیت، مراجعه به متخصصین این رشته است. مرکز مشاوره آنلاین تراپیا، با بهره گیری از کادری مجرب و متخصص، در این زمینه خدمات فراوانی ارائه میکند. کافیست با مشاورین ما تماس بگیرید.
در پایان لازم است یادآور شویم که ابتلا به هر نوع اختلال وسواس فکری عملی، هیچ گونه ترس و واهمه ای ندارد و اگر در زمان درست تشخیص داده شود و تحت نظر متخصصان، مراحل درمان آن طی شود آسیبی به مبتلایان و خانواده آن ها وارد نمی کند. بهترین کمک به مبتلایان وسواس فکری، پذیرفتن آن ها و بیماری شان از سوی اطرافیان و خانواده شان است. همچنین با دادن اعتماد به نفس و انرژی مثبت به آن ها برای مقابله با بیماری و پیگیری مراحل درمانشان می توان به آن ها کمک کرد که بهترین نتیجه را از درمان خود دریافت کنند.
سوالات متداول در مورد وسواس فکری عملی
- چه افرادی به وسواس فکری و عملی مبتلا می شوند؟
ابتلا به این نوع اختلال روانی مختص گروه سنی خاصی نیست و افراد در گروه های سنی مختلف ممکن است به این بیماری ابتلا شوند.
- علائم و نشانه های وسواس فکری عملی چیست؟
از علائم و نشانه های بارز وسواس فکری عملی می توان به افکار پر تکرار، اضطراب و پریشانی ذهن و در پی آن انجام رفتارهای اجباری مکرر برای کاهش استرس های ناشی از افکار اشاره کرد.
- آیا استفاده از قرص های آرام بخش و ضد افسردگی وسواس های فکری را بهبود می بخشد؟
یکی از اختلالات زمینه ای که همراه با این اختلال بروز پیدا می کند، اختلال افسردگی است. با توجه به این که اختلال وسواس ذهنی و رفتاری برای هر فرد متفاوت است به هیچ وجه خودسرانه اقدام به درمان وسواس فکری با استفاده از داروهای آرام بخش نکنید. برای درمان وسواس ذهنی و همچنین درمان افسردگی حتما به روان شناسان و روان پزشکان باتجربه مراجعه کنید و از مشاوره افسردگی استفاده کنید.
- پس از ابتلا به وسواس های ذهنی و رفتاری چقدر زمان می برد که فرد بیمار بهبود پیدا کند؟
اختلالات وسواس گونه از جمله بیماری هایی است که برای بهبود یافتن نیاز به طی کردن دوره درمانی لازم زیر نظر روان شناس و روان پزشک دارد، پس از این که دوره درمانی به اتمام برسد فرد شرایط بهبود پیدا کردن را خواهد داشت در صورتی که هم فرد و هم اطرافیان و خانواده او در مسیر درمان بیماری همراهی کنند و تمامی نکات لازم برای ارتباط با بیمار را رعایت کنند.
- دلیل ابتلا به وسواس ذهنی و رفتاری چیست؟
ابتلا به وسواس های مختلف می تواند ریشه در برخی از اختلالات روانی و شخصیتی فرد در دوران کودکی تا بزرگسالی داشته باشد. همچنین افرادی که تحت تنش و اضطراب های مختلف قرار می گیرند و ذهن برای مدت زمان طولانی درگیر استرس های بی شمار باشد پس از مدتی به انواع وسواس های ذهنی دچار می شود.
