مشاوره اختلال نقص توجه (ADD)؛ از علائم تا درمان 

«حواست کجاست؟!» این جمله را بسیاری از معلمان خطاب به دانش آموزان و البته پدر و مادرها، خطاب به فرزندانشان می‌گویند؛ کودکان یا دانش آموزانی که شاید نه معلم و نه حتی پدر و مادر خبر نداشته باشند که دچار اختلالی به نام ADD است که در فارسی به آن اختلال نقص توجه گفته می‌ شود.

شاید خیلی از شما که امروز به عنوان یک پدر یا مادر در حال مطالعه این مطلب هستید، به خاطر داشته باشید که در زمان خودتان معلم کلاس، این جمله کوتاه را خیلی عملیاتی در پرتاب یک قطعه گچ به سوی شما -یا یک دانش آموز حواس پرت- خلاصه می‌کرد تا هم قدرت نشانه گیری خود را نشان دهد و هم حواس دانش آموز را سر جایش بیاورد!

اگر توجهی به این «بی توجهی» کودک نشود و اگر فکری برای درمان این اختلال نکنید، ممکن است کودک دچار آسیب‌هایی از نظر یادگیری شود که در آینده او تاثیرگذار است و از آنجایی که همه چیز ریشه در کودکی دارد، شاید فرزندتان در آینده دچار مشکلاتی جدی شود. در این مطلب می‌خواهیم به شما بگوییم ADD چیست، علائم آن کدام است و البته به روش‌ های درمانی آن نیز اشاره خواهیم کرد؛ پس با ما همراه باشید.

اختلال نقص توجه یا ADD چیست؟

ADD مخفف Attention Deficit Disorder به معنی اختلال نقص توجه است. البته در ایران به نام‌های دیگری مثل اختلال کم توجهی یا کمبود توجه هم شناخته می‌شود که منظور از همه آن‌ها یک چیز است.

یکی از اختلالاتی که در مشاوره فردی بررسی می‌شود، همین اختلال است. ADD از جمله اختلالات رفتاری و رشدی است که زیر مجموعه اختلالی به نام ADHD قرار می‌گیرد؛ در حالی که بسیاری از افراد به اشتباه این دو اختلال را یکی می‌دانند، با این حال این دو تفاوت‌هایی با هم دارند. در واقع ADD بیشتر به جنبه نقص توجه (بی توجهی) می‌پردازد، اما ADHD به دو مقوله (کم توجهی و بیش فعالی) می‌پردازد.

از سال 1994 میلادی، متخصصان حوزه روانشناسی تصمیم گرفتند انواع اختلالات نقص توجه با عنوان «اختلال نقص توجه/بیش فعالی» شناخته شود؛ حتی اگر فرد دچار بیش فعالی نباشد. از ماه می سال 2013 میلادی نیز، انجمن روانپزشکی آمریکا عبارت ADHD را به صورت رسمی منتشر کرد.

درباره اختلال ADHD حتما نگاهی به مقاله‌ای که در این باره نوشته‌ایم بیاندازید:

مقاله مرتبط: ADHA چیست و چه تفاوتی با ADD دارد؟

بازه سنی اختلال نقص توجه

از آنجایی که بی توجهی تا سن 5 سالگی قابل سنجش و شناسایی نیست، معمولا این اختلال بین سنین 5 تا 12 سالگی خود را نشان می‌دهد. این به معنی عدم وجود این اختلال قبل از 5 سالگی نیست؛ بلکه ممکن است شما تا پیش از 5 سالگی متوجه چنین اختلالی نشوید، چون کودک هنوز در پروسه یادگیری جدی قرار نگرفته است.

معمولا چنین کودکانی ممکن است دچار اختلال بیش فعالی هم باشند که در سنین کمتر از 5 سال راحت‌تر شناسایی می‌شود.

با این حال قطعا مشاورین و متخصصین این حوزه می‌توانند حتی پیش از این سن نیز در تشخیص این اختلال به شما کمک کنند.

نشانه‌ها و علائم اختلال نقص توجه (ADD)

وجود برخی علائم و نشانه‌های زیر در کودکان می‌تواند به معنی وجود اختلال نقص توجه در او باشد. توجه به این نکته ضروری است که صرف داشتن فقط یکی از این علائم نباید شما را نگران کند؛ بلکه مجموعه‌ای از آن‌ها را باید در نظر داشته باشید. برخی از مهم‌ترین علائم اختلال ADD عبارتند از:

• کودکان دچار اختلال نقص توجه معمولا نمی‌توانند بیش از 5 دقیقه روی یک موضوع تمرکز کنند.
• در هنگام صحبت با آن‌ها شاید به شما نگاه کنند، اما به شما گوش نمی‌دهند.
• فردی که دچار اختلال ADD است، معمولا وسایل خود را گم می‌کند.
• حواسشان با محرک‌های صوتی مثل صدای درب یا بهم خوردن ظرف و ظروف پرت می‌شود.
• فرد مبتلا به اختلال کم توجهی روند یادگیری ضعیفی دارد.
• در پیروی از دستورات داده شده ضعیف عمل می‌کنند.
• به دلیل کم دقتی، در انجام کارها بیشتر دچار اشتباه می‌شوند.
• توانایی برنامه ریزی خوبی ندارند؛ مثلا برای انجام تکالیف و غیره.
• زود دچار فراموشی مطالب یاد گرفته می‌شوند.
• روی جزئیات کارها تمرکز کافی ندارند.
• دنبال راهی برای انجام ندادن تکالیف هستند.
• فرد مبتلا به اختلال ADD ممکن است وسط حرف دیگران بپرد.
• در هنگام یادگیری کم حوصله یا بی حوصله است.
• نسبت به سایر کودکان بیشتر خیال پردازی می‌کند.
• تکالیف را خیلی با وقفه، آهسته و ناقص انجام می‌دهد.
• میانگین نمرات درسی فرد دچار اختلال نقص توجه، پایین است.

راه‌های تشخیص ADD در افراد

آیا هر کودکی دچار حواس پرتی شد باید روی آن مهر ADD بزنیم؟ قطعا خیر. هر کسی در هر سنی ممکن است دچار کم توجهی شود؛ اما به آن اختلال نقص توجه نمی‌گویند. اگر چندین نشانه و در بازه زمانی بلندی در فرد وجود داشت، می‌توانید تشخیص دهید که کودک دچار ADD هست یا خیر. راه‌های تشخیص ADD چیست؟ در ادامه بخوانید:

1. از بین نشانه‌ها و علائمی که پیش از این ذکر کردیم، حداقل 6 یا 7 مورد را داشته باشد.
2. علائم شناسایی شده حداقل در طول یک بازه زمانی 9 ماهه در فرد وجود داشته باشد.
3. سن کودک زیر 5 سال نباشد.
4. علائم ذکر شده قبل از سن 7 سالگی شروع شده باشد.
5. از کمک مشاوران برای تشخیص اختلال نقص توجه استفاده شود.

علاوه بر موارد بالا ممکن است نیاز باشد برای تشخیص ADD از تست اختلال کم توجهی نیز استفاده کنید که در این باره مشاوره کمک‌ها و راهنمایی‌های لازم را به شما خواهد کرد.

عوامل موثر بر بروز اختلال ADD

تاکنون نظری قطعی مبنی بر اینکه چه چیزی یا چه علتی می‌تواند موجب بروز این اختلال شود ارائه نشده است؛ اما به صورت کلی می‌توان عوامل را به دو دسته تقسیم بندی کرد:

1. عوامل محیطی
2. عوامل ژنتیکی

هر یک از عوامل محیطی و ژنتیکی در بررسی‌های به عمل آمده می‌تواند علتی برای بروز این اختلال باشد؛ با این حال تحقیقات نشان می‌دهد عوامل ژنتیکی درصد بیشتری از این موضوع را به خود اختصاص داده است.

به عنوان مثال در این باره می‌توان به برخی نتایج زیر اشاره کرد:

• حدود 25 درصد از خانواده‌هایی که فرزند اولشان دچار اختلال نقص توجه است، فرزند دومشان نیز به چنین اختلالی مبتلا می‌شود.
• در بین دوقلوهایی که یکی از آن‌ها ADD دارد، 82 درصد احتمال وجود این اختلال در قل دوم نیز وجود دارد.
• این اختلال بیشتر در بین پسرها شایع است، نه دخترها.

درمان اختلال نقص توجه در کودکان

درمان اختلال نقص توجه می‌تواند به دو صورت انجام شود:

1. درمان نقص توجه با استفاده از دارو
2. درمان اختلال کم توجهی با استفاده از مهارت‌های رفتاری

درمان دارویی ADD

متداول‌ترین داروهایی که برای کاهش علائم و افزایش تمرکز کودکان تجویز می‌شود، داروهایی مثل ریتالین و آدرال است.

• ریتالین از جمله داروهایی است که برای درمان افسردگی کاربرد دارد و از ترکیبات آمفتامین‌ها است که دقیقا برای اختلالات کم توجهی و همچنین بیش فعالی تجویز می‌شود. این قرص در درمان عدم تمرکز بسیار موثر است؛ به همین دلیل به آن قرص شب امتحانی می‌گویند.
• آدرال نیز از خانواده آمفتامین‌ها است که برای اختلالات ADD و همچنین ADHD تجویز می‌شود.

هر دو دارویی که در بالا نام بردیم عوارضی دارند. فراموش نکنیم که این داروها اعتیارآور است و حتما باید با نظر پزشک مصرف شوند؛ به ویژه برای کودکان هرگز دست به خوددرمانی نزنید؛ چراکه عواقب خطرناکی در آینده می‌تواند در بر داشته باشد.

امروزه علاوه بر داروهای شیمیایی، استفاده از داروهای گیاهی نیز برای کاهش علائم تجویز می‌شوند که می‌توان آن‌ها را با نظر پزشک در رژیم غذایی فرد مبتلا به اختلال نقص توجه گنجاند؛ از جمله این داروهای گیاهی که در طب سنتی تجویز می‌شود می‌توان موارد زیر را برشمرد:

• گوتوکولا (Gotukola): این گیاه که شکل ظاهری آن شبیه دو نیمکرده مغز است، گیاهی برای برطرف کردن اختلالات شناختی و بیمارهای عصبی بوده و موجب افزایش هوش و حافظه می‌شود. کپسول این گیاه نیز وجود دارد.
• براهمی (Bacopa): دارویی گیاهی در طب سنتی برای بالا بردن عملکردهای شناختی است و روی سیستم اعصاب مرکزی تاثیر می‌گذارد.
• رودیولا: این گیاه از جمله بهترین درمان‌ها برای برای ADD و ADHD است که باعث ترشح سروتونین و دوپامین در مغز می‌شوند.

درمان اختلال کم توجهی به وسیله مهارت‌های رفتاری

از آنجایی که داروهای شیمیایی عوارض دارند، می‌توان از روش مهارت‌های رفتاری نیز بهره برد. روشی که اتفاقا بیشتر پزشکان بر آن تاکید دارند.

در این روش به کودک رفتارهایی برای کاهش علائم آموزش داده می‌شود. بالا بردن مسئولت پذیری، افزایش تمرکز، برنامه ریزی و غیره در این روش جای می‌گیرد و نتیجه بخشی آن دائمی است؛ چراکه کودک در حال مهارت آموزی است.

نکته‌ای درباره اختلال ADD که باید بدانید؛ از درمان نترسید!

بسیاری از والدین از اینکه فرزندشان را با عناوینی مثل ADD شناسایی کنند نگرانند. همانطور که مشخص است، ADD یک نوع اختلال است، نه بیماری؛ اختلالی که حتما باید درمان شود.

متاسفانه بسیاری از والدین از ترس اَنگ زدن به فرزندشان، پیگیری‌های لازم را برای درمان اختلال نقص توجه یا ADD انجام نمی‌دهند و کودک با همین اختلالات بزرگ شده و در بزرگسالی دچار مشکلات بیشتری می‌شود، مشکلاتی که با یک مشاوره ساده و چند راهکار درمانی می‌شد جلوی آن را گرفت.

بنابراین به هیچ عنوان از درمان و مراجعه به پزشک و مشاوره به این دلایل واهی غافل نشوید، چون سرنوشت فرزند شما از هر چیزی مهم‌تر است.

• می‌دانید چند درصد از بزهکاران دچار چنین اختلالاتی بوده‌اند؟
• می‌دانید چقدر استعدادها به خاطر وجود همین اختلالات هیچگاه فرصت بروز نیافتند؟
• می‌دانید کودکی که اختلال نقص توجه دارد ممکن است مورد تمسخر و سرکوب قرار بگیرد؟

مشاوران ما در کنار شما هستند تا همین اختلالات را برطرف کنند، تا آینده خوبی در انتظار فرزند شما باشد. گفتنی است تمامی مراحل مشاوره و درمان با رعایت تمامی موازین پزشکی و رازداری انجام می‌شود.

رژیم غذایی برای کاهش علائم اختلال نقص توجه

تاکنون سندی علمی مبنی بر اینکه برخی مواد غذایی می‌توانند موجب بروز ADD شوند منتشر نشده است؛ اما مانند بسیاری از بیماری‌ها و اختلالات، برخی رژیم‌های غذایی می‌تواند به بهبود یا کاهش علائم کمک کند.

در این باره چند نکته به نظر می‌رسد که حتما باید به آن‌ها توجه کنید:

• هر ماده غذایی که برای مغز انسان مفید است می‌تواند در روند درمان اختلالاتی مثل ADD کمک کننده باشد.
• از آنجایی که کودکان خوراکی‌هایی با رنگ‌های مصنونی مثل اسمارتیز، آدامس، پاستیل و غیره بیشتر مصرف می‌کنند، سعی کنید این مواد را از رژیم غذایی آن‌ها حذف کنید.
• بهتر است خوراکی‌هایی که دارای مواد نگهدارنده هستند نیز از این رژیم کنار گذاشته شود.
• طعم دهنده‌های مصنوعی نیز می‌تواند شامل موارد بالا باشد.
• خوراکی‌هایی با شیرین‌کننده‌های مصنوعی مثل آسپارتام را نیز از رژیم غذایی کودک خود کنار بگذارید.
• خوردن مویز، کندر، عسل، شربت زعفران، فندق و بادام، رزماری و غیره نیز می‌تواند در افزایش تمرکز موثر باشد.

جدول بررسی اختلال نقص توجه یا ADD

برای اینکه خلاصه‌ای از کل مطالب بالا را به صورت چک لیست داشته باشید، می‌توانید جدول زیر را مشاهده کنید:

چرا مشاوران ما؟

شناخت، تشخیص و درمان این اختلال نیازمند افراد متخصصی است که در این زمینه هم دانش و هم تجربه داشته باشند. کلینیک روانشناسی تراپیا متشکل از چنین افرادی است که سال‌ها در همین ارتباط فعالیت کرده و تجارب خوبی دارند که در روند تشخیص و درمان قطعا کمک کننده است. گفتنی است برای تشخیص، از ابزارهای مختلفی از جمله مشاوره و تست استفاده می‌شود.

آنچه درباره ADD نگفتیم!

ما در این مطلب به بررسی کامل اختلال نقص توجه پرداخته و گفتیم که ADD چیست، همچنین به علائم و راه‌های تشخیص و درمان آن پرداخته و برخی رژیم‌های غذایی موثر را نیز بیان کردیم. ADD یکی از اختلالات شایع در دنیا است که بین 6 تا 7 درصد از کودکان دنیا به آن دچار هستند.

با جدی گرفتن این موضوع در سنین پایین و مراجعه به مشاورین متخصص مطمئن باشید که مشکل کودک شما حل شده و به بزرگسالی نخواهد کشید. امروزه به دلایل مختلفی اختلالات این چنینی افزایش یافته است و بهترین راه، تشخیص سریع و آغاز روند درمانی است.

در صورت نیاز به مشاوره با مشاوران کلینیک همین حالا می‌توانید درخواست مشاوره خود را ثبت کنید یا به صورت تلفنی با ما تماس بگیرید.