خودآگاهی چیست؟ اهمیت آن و 6 تمرین برای پرورش مهارت خودآگاهی 

به نظر می‌ رسد میل به شناختن خود یا خودآگاهی (Self-awareness)، موضوعی ساده و طبیعی است؛ اما وقتی درک بهتری از خود داشته باشیم، طبق مطالعات دانشگاه وارویک انگلستان، می‌توانیم خودمان را به عنوان افراد منحصر به فرد درک و تجربه کنیم. سپس این توان را خواهیم داشت که تغییراتی ایجاد کنیم و از نقاط قوت خود استفاده کرده و همچنین موضوعاتی را که می‌ خواهیم در آن‌ها پیشرفت کنیم، شناسایی کنیم.

خودآگاهی، اغلب اولین قدم برای تعیین هدف است.

اگرچه خود آگاهی تقریباً از دو سالگی قابل درک است، اما کسانی هستند که حتی نیمی از عمر خود را برای یافتن خویشتن واقعی صرف می‌کنند و باز هم موفق نمی‌شوند! این موضوع می‌تواند ضرورت مربی و مشاوره خودآگاهی را برجسته نماید. در این مطلب بیشتر درباره خود آگاهی توضیح خواهیم داد، پس با ما همراه باشید.

خودآگاهی چیست؟

خود آگاهی یا Self-awareness یکی از مهم‌ترین مهارت های زندگی است و به معنای درک دقیق از شخصیت خود است که شامل نقاط قوت و ضعف، باورها و افکار شما، انگیزه‌ها و احساساتتان می‌شود. این موضوع شامل پذیرش اشتباهات و قبول این موضوع است که در مواقعی هیچ پاسخی نداریم. یکی از ساده ترین و سریع ترین راه های پرورش مهارت خودآگاهی، استفاده از مشاوره مهارت های زندگی است. تقویت مهارت هایی همچون: مهارت های ارتباطی؛ مهارت مدیریت رابطه؛ همدلی؛ مدیریت احساسات؛ تاب آوری و … می توانند درجه خودآگاهی شخص را افزایش دهند.

روانشناسان روبرت ویکلوند و شلی دووال، در این راستا بیانی جالب توجه دارند:

وقتی به خود توجه می‌کنیم، می‌توانیم رفتارهای خود را با ارزش‌های درونی خود مقایسه و ارزیابی کنیم.

به طور خلاصه، خودآگاهی رویکردی است برای خودتنظیمی. دانیل گلمن، توضیح واضح‌تری دارد: «خود آگاهی، درک حالات داخلی، منابع، ترجیحات و شهود ما است. این توضیح بیشتر بر توانایی ما در پیگیری افکار و احساسات درونی ما به هنگام ظاهر شدن تأکید می‌کند. البته نکته قابل توجه در اینجا، درکِ خود، بدون قضاوت است.»
این اطلاعات به طور کلی ذهن ما را شکل می‌دهد تا در موارد مشابه به شیوه خاصی پاسخ دهد. خودآگاهی به ما اجازه می‌دهد تا از این پیش فرض‌های ذهنی آگاه باشیم.

آنچه خودآگاهی را مهم می‌کند

به گفته دانیل گلمن: “خودآگاهی، راز هوش هیجانی است”. این توانایی برای شناسایی افکار و احساسات ما در هر لحظه، راز شناخت بهتر خود، احساس خوب نسبت به خود و سازماندهی احساسات، افکار و اعمال ما است.

علاوه بر این، افرادی که خودآگاهی دارند، از سلامت روانی برخوردار بوده و دیدگاه مثبتی نسبت به زندگی دارند. آن‌ها تجربیات را عمیق‌تر تجربه می‌کنند و بیشتر با دیگران و با خود همدل هستند.

در بیشتر افراد جستجوی خود در دوران نوجوانی مشاهده می‌شود. جوانان موها، لباس‌ها و خالکوبی‌های مختلف را تجربه و آزمایش می‌کنند. به طور خلاصه، رفتار آن‌ها تغییرات زیادی می‌کند تا متفاوت و اصیل باشد. اصالت با مفاهیم سرزندگی، عزت نفس و مکانیسم‌های دفاع از خود در ارتباط است.

وقتی شخصی بر اساس مفهومی که از خود دارد زندگی می‌کند، از زندگی خود احساس رضایت می‌کند. شناخت از خود، توانایی‌ها و ضعف‌های ما باعث می‌شود در تصمیم‌گیری‌های خود احساس امنیت بیشتری داشته باشیم.
بسیاری از محققان معتقدند که خودآگاهی برای موفقیت رهبران کسب و کار حیاتی است. در تحقیقی که در دانشگاه کرنل و گرین پیک پارتنرز انجام شد و شامل 72 مدیر (با درآمد بین 50 تا 5 تریلیون دلار) از سازمان‌های خصوصی و دولتی بود، مشخص شد که خودآگاهی، قوی‌ترین پیش‌بینی کننده علت موفقیت است.

چرا خودآگاهی بسیار سخت است؟

واقعیت این است که خودآگاهی برای یادگیری نقاط ضعف ما بسیار مهم است. عموما ما به طور کامل متوجه اتفاقات اطراف و درون خود نیستیم. دو روانشناس به نام‌های گیلبرت و کیلینگزوُرث، کشف کردند که بیشتر اوقات ما بدون اینکه از احساسات و اعمال خود آگاه باشیم، زندگی می‌کنیم:
“ذهن ما به جای آنچه در لحظه اتفاق می‌افتد، بر چیزهای دیگر تمرکز می‌کند.”
به عنوان مثال، تمایل ما برای جستجو، تفسیر و به خاطر سپردن اطلاعات به گونه‌ای که باورها یا فرضیه‌های ما را تأیید کند، می‌تواند ما را گمراه سازد. جالب است بدانیم که تمرین خودآگاهی، یکی از بهترین راه حل ها برای درمان ریشه ای انواع اختلالات شخصیتی نیز می باشد.

چگونه خود آگاهی را در خود پرورش دهیم؟

برای تقویت و پرورش خودآگاهی چندین تمرین را می‌توانید انجام دهید که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم:

1. فضای شخصی ایجاد کنید

هر روز به خود زمان و مکان بدهید. این زمان می‌تواند هنگام بیدار شدن یا قبل از خواب باشد. این بدان معناست که همه چیز را خاموش کنید و به خود فرصت دهید تا مراقبه، مطالعه و تأمل کنید.

2. ذهن آگاهی را تمرین کنید

ذهن آگاهی، راز آگاهی بیشتر از خود است. به گفته جان کبات زین، ذهن آگاهی عبارت است از “توجه به شیوه‌ای خاص، با هدف، در لحظه حال و بدون تعصب.” با تمرین ذهن آگاهی، شما یاد می‌گیرید که در لحظه حال بیشتر زندگی کنید و به خود اجازه می‌دهید آنچه را که در داخل و اطراف شما اتفاق می‌افتد ببینید.

3. تمرین نوشتن برای پرورش خود آگاهی

نوشتن به ما امکان می‌دهد افکار خود را سازماندهی کرده و با خود ارتباط برقرار کنیم. مطالعات متعدد نشان می‌دهد که هنگام نوشتن افکار خود، خود را نسبت به بسیاری از چیزها آگاه می‌کنیم و بنابراین سطح رضایت و شادی خود را افزایش می‌دهیم. عادت کنید که حتی آخر هفته‌ها برای چند ساعت بنویسید، از چیزهایی که کشف می‌کنید شگفت‌زده خواهید شد.

4. هنر گوش دادن را مدنظر قرار دهید

گوش دادن به این معناست که به آنچه دیگران به ما می‌گویند توجه کنیم، نه فقط توجه به کلام آن‌ها بلکه به احساسات، زبان و حرکات بدن آن‌ها نیز توجه داشته باشیم. هنر گوش دادن شامل همدلی و درک بدون قضاوت است و برای ارزیابی و پیش داوری نیست.

5. با دوستان خود مشورت کنید و از آن ها بخواهید که شما را توصیف کنند

چگونه می‌توانیم نظرات دیگران را در مورد خود درک کنیم؟ ما باید به آنچه آن‌ها به ما می‌گویند گوش دهیم و نسبت به آن گشوده باشیم. اطمینان حاصل کنید که دوستان و خانواده شما این کار را برای کمک به شما انجام می‌دهند، نه اینکه به شما صدمه بزنند.

از آن‌ها بخواهید وقتی کاری منفی انجام می‌دهید و الگوی رفتاری تکراری دارید، این موضوع را به شما گوشزد کنند. به عنوان مثال، اگر عادت دارید که اجازه ندهید صحبت‌های دیگران به پایان برسد و دائماً صحبت آنها را قطع می‌کنید، از دوستان و خانواده خود بخواهید که در صورت وقوع این اتفاق به شما اطلاع دهند.

6. در محل کار خود نظرخواهی کنید

علاوه بر خانواده یا دوستان خود، می‌توانید در محل کار نظرخواهی کنید. مدتی طول می‌کشد تا خودآگاهی خود را افزایش دهید و درک بهتری از خود داشته باشید.

مطالعات، نشان داده است که پذیرش نظرات دیگران در محل کار، خود آگاهی مدیران را افزایش می‌دهد.

حتی ممکن است چند سال طول بکشد، اما به یاد داشته باشید که افزایش خودآگاهی شما بسیاری از زمینه‌های زندگی شما، به ویژه ارتباطات بین فردی شما را بهبود می‌بخشد.

مشاوره خودآگاهی

ما در کلینیک روانشناسی تراپیا برنامه‌های تمرینی را توسعه می‌دهیم که محرک آگاهی شما از خودتان شود و بر نقاط به ندرت قابل دسترس در ذهن و قلب شما اشاره خواهیم داشت. تمرینات و آموزش‌های مشاوره خودآگاهی، راهکارهایی را برای مسائل و سوالات درون شما آشکار خواهد کرد. همچنین می‌توانید پرسش‌های خود را در رابطه با خود آگاهی در قسمت کامنت همین صفحه، بصورت آنلاین یا بصورت تلفنی از روانشناسان و کارشناسان این مرکز بپرسید.

سخن پایانی

در رابطه با خودآگاهی، سقراط و ارسطو، فیلسوفان یونان باستان، بر این عقیده بودند که همه ما یک موجود درونی داریم که منتظر ماست تا آن را کشف کنیم و بتوانیم مطابق با همه خوبی‌ هایی که از ما انتظار می‌ رود عمل کنیم. هدف غایی مشاوره خود آگاهی در این است که خود را همانطور که هستیم (با نقص‌ ها و فضیلت‌ ها)، درک کرده و بپذیریم و خود را دوست داشته باشیم تا بتوانیم در صلح با خود زندگی کنیم و به هم‌ نوعان خود عشق و درک ببخشیم.

منبع:

https://warwick.ac.uk/services/wss/topics/selfawareness/