افسردگی فصلی یا اختلال عاطفی یا SAD (مخفف : Seasonal affective disorder)، یک نوع افسردگی است که در بعضی افراد به وجود آمده و باعث تغییر خلق و خو می‌شود. این اختلال در برخی از ماه‌های سال، مخصوصاً پاییز و زمستان، شکل می‌گیرد؛ اما نمونه‌هایی از آن در فصل تابستان هم دیده شده است. تفاوت این اختلال که به آن اضطراب فصلی هم می‌گویند، با افسردگی در این است که با عوض شدن فصل، از بین رفته و فرد مبتلا به آن به زندگی نرمال خود برمی‌گردد.
علائم و نشانه‌های اضطراب فصلی یا اختلال عاطفی فصلی
این نوع افسردگی که تنها در برخی از ماه‌های سال رخ می‌دهد، نشانه‌ها و علائمی را با خود به همراه دارد که آن را قابل تشخیص می‌کند. اختلال عاطفی فصلی، معمولاً با شروع فصل پاییز و کم شدن طول روزها شروع می‌شود و تا اواخر فصل زمستان ادامه دارد. باید توجه داشته باشید که برای تشخیص آن حداقل به دو سال زمان نیاز دارید.
علائم و نشانه‌های اضطراب فصلی، باید در طول دو سال تکرار شوند تا بتوان آن را به عنوان این نوع از افسردگی قلمداد کرد. در واقع، این نوع اختلال یک الگوی تکرار شونده را در طول ماه‌های مشخصی از خود نشان می‌دهد. اگر علائم آن فقط در برخی فصول و نه دائمی تکرار شدند، می‌توانید آن را تشخیص دهید.
با توجه به اینکه افسردگی فصلی، نوعی اختلال شخصیت بوده و با تغییرات متفاوتی در خلق و خوی شما بروز پیدا می‌کند، پس از تشخیص آن باید بدانید که اولین ناجی شما در این وضعیت، خودتان هستید.
علائم و نشانه‌های افسردگی فصلی (SAD) شامل موارد زیر است:
- کم انرژی بودن
- اختلال خواب
- احساس افسردگی داشتن در اکثر روزها
- تغییر اشتها (پرخوری یا کم خوری)
- احساس بی قراری
- احساس گناه
- تمایل به خودکشی و مرگ
- عدم تمرکز
این علائم با علائم افسرگی اساسی، افسرده خویی و دیگر اختلالات افسردگی مشابه است. این موارد تنها بخشی از علائم و نشانه‌های این بیماری است که ذکر شد. در زیر به شرح برخی از این موارد ذکر شده می‌پردازیم:
1- بی حوصلگی در اختلال عاطفی فصلی
در این نوع افسردگی، افراد مبتلا نسبت به انجام فعالیت‌های روزانه خود اشتیاقی نداشته و بی حوصلگی آنها را از فعالیت باز می‌دارد. این افراد احساس ناراحتی می‌کنند و از نظر جسمی هم خسته و کسل هستند.
2- ناامیدی در افسردگی فصلی
احساس بی‌ارزش بودن و ناامیدی نسبت به همه چیز، یکی از علائم این اختلال است. افرادی که به اختلال عاطفی فصلی دچار می‌شوند، نسبت به اتفاقات امید نداشته و آینده خوبی را متصور نمی‌شوند. همچنین خود را بی‌ارزش و کم می‌دانند و حس می‌کنند کار مفیدی از دست آنها بر نمی‌آید.
3- کاهش انرژی جسمانی در اضطراب عاطفی
معمولاً افرادی که به این عارضه دچار می‌شوند، حس می‌کنند که باید اغلب اوقات را در رختخواب گذرانده و همیشه احساس کسالت و خستگی می‌کنند. به همین دلیل، انرژی برای انجام فعالیت‌های خود ندارند و معمولاً از فعالیت‌های روزمره عقب می‌افتند.
4- فکر کردن به مرگ و خودکشی در افراد مبتلا به افسردگی فصلی
وقتی کسی به این اختلال دچار می‌شود، حس می‌کند که بی ارزش بوده و وجود او در دنیا بی‌فایده است. همچنین نسبت به همه چیز بی‌حوصله بوده و امیدی به آینده ندارد. در همین راستا، اغلب اوقات به مرگ و حتی خودکشی نیز فکر می‌کند.
5- تغییر در اشتها و وزن افراد مبتلا به اختلال عاطفی فصلی
این افراد، ممکن است دچار پرخوری یا حتی بی اشتهایی شوند. در افراد مختلف، این علائم می‌تواند فرق داشته باشد. برای همین، وزن آنها نیز دستخوش تغییراتی می‌شود که طبیعی نیست.
چه عواملی خطر ابتلا به اضطراب فصلی را تشدید می‌کنند؟
عوامل مختلفی باعث ایجاد اختلال عاطفی فصلی در افراد می‌شود. این عوامل، به معیارهای مختلف نظیر سن، جنسیت، نژاد و سابقه خانوادگی وابسته هستند و در موقعیت‌های مختلف، با یکدیگر تفاوت دارند. در زیر به بیان این موارد به طور تکمیلی می‌پردازیم:
- سن افراد: این اختلال در نوجوانان و جوانان بیشتر از همه رخ می‌دهد و در افراد مسن و سالمند، کمتر دیده شده و احتمال بروز آن پایین است.
- شرایط جغرافیایی: شرایط جغرافیایی در بروز این اختلال تاثیرگذار است. در کشورهایی که از خط استوا فاصله بیشتری دارند، احتمال ابتلا به این اختلال بیشتر است. برای مثال، در مناطق سردسیر مثل آلاسکا، مردم بیشتری به این عارضه دچار می‌شوند.
- جنسیت: در بروز افسردگی فصلی، جنسیت هم نقش مهمی دارد. شاید برایتان جالب باشد که بدانید، زنان چهار برابر بیشتر از مردان مستعد ابتلا به اختلال عاطفی فصلی هستند.
- سابقه افسردگی در خانواده: اگر در خانواده شما افرادی هستند که به انواع افسردگی دچار شده‌اند، احتمال بروز این نوع اختلال در شما نیز وجود دارد.
چه عواملی باعث ایجاد اختلال عاطفی می‌شوند؟
در شکل گرفتن این عارضه، عواملی تاثیر دارند که البته به طور دقیق، مشخص نشده‌اند، اما برخی از آنها، توسط متخصصین، می‌توانند عوامل موثر در این اختلال باشند. عواملی نظیر کمبود ویتامین دی، تغییرات هورمونی و… که به شرح زیر است:
کمبود ویتامین D و تاثیر آن در اختلال عاطفی
ویتامین دی (ویتامین D) که یکی از راههای جذب آن از طریق نور آفتاب است، نقش مهمی در مقدار ترشح سروتونین بدن دارد. با توجه به کاهش نور محیط در فصل پاییز و زمستان، احتمال جذب این ویتامین هم کاهش یافته، پس مصرف آن برای افراد مهم است.
ترشح زیاد هورمون ملاتونین
یکی از هورمون‌هایی که در تنظیم خواب تاثیر داشته و در تاریکی بیشتر ترشح می‌شود، ملاتونین است. اواخر پاییز و زمستان، روزهای کوتاه و شب‌های بلند باعث تاریکی بیشتر، در نتیجه ترشح بیشتر ملاتونین می‌شوند. این هورمون احساس خستگی و خواب آلودگی را تشدید کرده و باعث احساس افسردگی می‌شود.
پروتوئین سروتونین و تاثیر آن در خلق و خو
یکی از انتقال دهنده‌های موثر در تنظیم خلق و خوی افراد، سروتونین است که مقدار ترشح آن در افراد مختلف، متفاوت است. ترشح بیش از حد معمول آن در ماه‌های زمستان نسبت به تابستان، باعث بروز افسردگی فصلی می‌شود.
درمان اضطراب فصلی یا همان اختلال عاطفی در افراد
برای درمان افسردگی فصلی، راهکارهای مختلفی وجود دارد. شما می‌توانید به انتخاب خودتان، یکی از این روش‌ها را برای درمان این اختلال بکار بگیرید و از هر کدام که نتیجه بهتری گرفتید، آن را تکرار کنید.
جعبه نور برای درمان افسردگی فصلی
استفاده از این وسیله برای نوردرمانی کاربرد داشته و با تابش نوری بیشتر از لامپ معمولی و همچنین طول موج متفاوت، ریتم شبانه روزی را برقرار می‌کند. بیمار می‌تواند چند دقیقه، مقابل آن بنشیند و با دریافت نور کافی، مقدار ترشح ملاتونین در بدن خود را کنترل کند.
استفاده از دارو برای درمان اختلال عاطفی
یکی دیگر از روش‌های درمان اضطراب فصلی، استفاده از دارو است. فرد مبتلا می‌تواند با مراجعه به پزشک، طبق شرایط و ویژگی‌های خود، نوع دارو و دوز مصرفی را دریافت کرده و بر اساس همان تجویز پزشک، درمان خود را شروع کند. دقت کنید که هرگز بدون مشورت با پزشک، دارو مصرف نکنید.
ورزش کنید تا اضطراب فصلی شما درمان شود
یکی از راههای موثر در درمان افسردگی فصلی، ورزش به خصوص در هوای آزاد است. ورزش به شما کمک می‌کند تا به بهبود شرایط خود کمک کنید و در کنار آن، وزن خود را نیز کنترل کنید.
از ویتامین D برای درمان افسردگی فصلی استفاده کنید
همنطور که قبل‌تر اشاره کردیم، مصرف ویتامین D مخصوصاً در فصل پاییز و زمستان برای ما مهم است. این ویتامین به ترشح کافی سروتونین که در افسردگی نقش دارد، کمک می‌کند. البته نباید بیش از اندازه آن را استفاده کنید و بهتر است با پزشک یا متخصص مشورت کنید.
روان درمانی CBT برای بهبود اختلال عاطفی
یکی از روش‌های روان درمانی موسوم به CBT در بهبود افسردگی فصلی نقش بسیار خوبی دارد. این دوره، با تمرکز روی از بین بردن افکار منفی و پررنگ کردن افکار مثبت، به بهبود افسردگی کمک می‌کند. به کمک آن، افراد می‌توانند رفتارهای مورد علاقه خود را پیدا کرده و آنها را بیشتر تکرار کنند.
سخن پایانی
حال که با افسردگی فصلی یا همان اختلال عاطفی فصلی بیشتر آشنا شدید، احتمالاً می‌توانید در صورت بروز، آن را تشخیص داده و برای درمان آن بکوشید. خوب است بدانید که یکی از روش‌های موثر در درمان اضطراب فصلی، مشورت با مشاوران حرفه‌ای و با تجربه است. مشاوران کلینیک روانشناسی تراپیا، در مسیر شناخت بیشتر و بهبود این اختلال، شما را همراهی می‌کنند.
منبع
