در این مطلب در مورد افسرده خویی (به انگلیسی: Persistent depressive disorder) که به آن دیس تایمی (dysthymia) نیز می گویند، صحبت می کنیم. دیس تایمی، نوعی بیماری روحی و روانی است که معمولا با علائم و نشانه‌های روانی و رفتاری، همراه با سردرگمی در فرد همراه است. اختلال افسرده خویی یا کج خُلقی، از افسردگی عمده یا ماژور (Major Depressive) خفیف‌تر است و طبق آمار منتشر شده در زنان شایع‌تر از مردان بوده است.
معنای لغوی اصطلاح “دیس تایمی” در واقع به معنای کج خلقی است که در سال 1980 به دسته بندی انواع افسردگی‌ها افزوده شد. تا قبل از این تاریخ، این بیماری را با بیماری روان‌نژندی (Neurosis) مترادف می‌دانستند. افسرده خویی (دیس تایمی) می‌تواند به صورت عارضه ثانویه سایر اختلالات روان‌پزشکی نیز بروز کند، ولی مفهوم محوری و اساسی اختلال افسرده خویی، یک اختلال عاطفی شخصی و یا به عنوان یک اختلال افسردگی تحت بالینی است. زمان شروع این نوع اختلال معمولا در دوره سوم یا چهارم زندگی افراد است.
اختلال افسرده خویی چیست؟
این‌گونه که از شواهد و بررسی‌ها پیداست، متاسفانه بیماران افسرده خو معمولا پیش از تشخیص، سال‌ها از این بیماری رنج برده‌اند. اختلال افسرده خویی، اختلالی است که با نام‌های دیگر مانند: اختلال افسردگی مزمن، اختلال افسردگی مداوم، دیس تایمی و یا اختلال کج خلقی هم شناخته می‌شود. این نوع اختلال از انواع اختلالات افسردگی است که زیر مجموعه اختلالات خلقی می‌باشد.
به عبارتی می‌توان این اختلال را این گونه تعریف کرد:
گرایش به افسردگی و عدم تمرکز با حالت ناامیدی
اختلال دیس تایمی (دیس تایمیا) دارای بسیاری از نشانه‌های افسردگی است، ولی سیر بیماری در دیس تایمیا مزمن است؛ به طوری که چندین سال فرد با این بیماری زندگی می‌کند. به عبارت دیگر، این افراد سال‌هاست که با مشکلاتی همچون بی‌اشتهایی یا پرخوری، اشکال در تمرکز، بد اخلاقی، احساس خستگی، نومیدی و اختلال در خواب مواجه هستند.
شدت و تعداد نشانه‌ها در این اختلال کمتر از افسردگی اساسی است و اغلب نمی‌توان فهمید که افراد مبتلا چه موقع برای اولین بار دچار افسردگی خویی شدند. آخرین ویرایش راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5)، دیس تایمی و اختلال افسردگی مزمن را زیرگروه اختلال افسردگی مزمن قرار داده است.
علائم و نشانه های اختلال دیس تایمی (افسرده خویی)
این بیماری به مانند دیگر بیماری‌های روانی علائم و نشانه‌های دارد که بسیاری از این علائم با افسردگی مشترک است. نکته قابل ذکر این است که این علائم در افسردگی شدت کمتری دارد. به برخی از این علائم و نشانه‌ها در زیر اشاره شده است. این علائم در بیشتر مواقع به صورت مستمر در افراد مبتلا به اختلالات دیس تایمی مشهود است.
- اطرافین در این افراد احساس بی حوصلگی، بداخلاقی و پرخاشگری را مشاهده می‌کنند.
- علاقه این افراد به فعالیت‌های که انجام می‌دادند و برای آن‌ها لذت‌بخش بوده به شدت کاهش می‌یابد.
- احساس غم، پوچی، نا امیدی، گناه و نگرانی نسبت به گذشته
- اختلال در فعالیت‌های روزانه و پرهیز از فعالیت‌های اجتماعی
- افزایش یا کاهش اشتها به همراه تغییرات عمده در وزن
- مشکل در تمرکز و تصمیم‌گیری
- خستگی، بی‌رمقی، غم و نا امیدی مداوم
- افزایش یا کاهش خواب
- عزت نفس پایین
همان طور که مشاهده می‌کنید بسیاری از این علائم با علائم افسردگی مشابه هستند. موارد ذکر شده تنها بخشی از علائم و نشانه‌های این بیماری است که بر شمردیم.
علل و ریشه های بروز اختلال کج خلقی چیست
علل ابتلا به دیس تایمی به طور کامل مشخص نیست و اکثر متخصصان درباره علت تغییرات خلقی یا دیس تایمی مطمئن نیستند؛ اما تصور می‌شود عواملی مانند تغییرات در ساختار و مواد شیمیایی مغز، جنسیت، ژنتیک، برخی از انتقال دهنده های عصبی مخصوصا سروتونین و … باعث بروز این اختلال شود. در زیر به شرح این موارد می‌پردازیم:
تاثیرات ژنتیکی
ژنتیک در ایجاد افسردگی نقش دارد؛ اما بسیاری از افراد مبتلا به این نوع افسردگی معمولاً سابقه خانوادگی ندارند یا افراد دیگری که این نوع افسردگی را در خانواده خود دارند، تحت تأثیر قرار نمی‌گیرند.
تصور می‌شود که عملکردهای غیر طبیعی ای در مدارهای مغزی یا مسیرهای سلول‌های عصبی دخالت دارند که بر خلق‌وخو نیز تأثیر می‌گذارد. استرس‌های زندگی، بیماری‌های مزمن، داروها و مشکلات ارتباطی و همچنین مشکلات کاری نیز احتمال ابتلا به افسردگی را افزایش می‌دهند.
جنسیت بیمار
آمار منتشر شده نشان می‌دهد که درصد ابتلای زنان نسبت به مردان 2 برابر بیشتر است. اگرچه علت آن نامشخص است، اما ممکن است ناشی از عواملی مانند تفاوت هورمونی در مراحل خاصی از زندگی، مانند بعد از دوران بارداری (افسردگی پس از زایمان) یا یائسگی باشد.
نکته دیگری که باید به آن توجه کرد این است که زنان بیشتر از مردان علائم افسردگی خود را به پزشکان گزارش می‌دهند و این موضوع ممکن است یکی از دلایل حساسیت بیشتر زنان نسبت به مردان به این اختلال باشد.
سابقه خانوادگی
افرادی که خویشاوندانی با سابقه افسردگی دارند، به ویژه افسردگی شدید، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به افسردگی هستند. مخصوصا افسردگی مادر یا پدر نقش مهمی در ایجاد افسردگی در کودکان دارد.
استرس طولانی مدت
افرادی که برای مدت طولانی در زندگی خود با عوامل استرس‌زا مانند تبعیض، فقر، بیماری‌های مزمن، مشکلات خانوادگی و سوء مصرف مواد مخدر مقابله می‌کنند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به افسردگی هستند.
روش تشخیص افسردگی خویی
به صورت کلی، یک متخصص بهداشت روان بر اساس علائم فرد تشخیص می‌دهد که آیا به این بیماری مبتلا است یا خیر. در اختلال افسرده خویی معمولا علائمبا شدت کمتر و مدت زمان طولانی‌تر در افراد بروز می‌کند. روان درمانگر در ابتدا با انجام آزمایش خون و دیگر آزمایش‌های لازم عوامل فاکتورهای جسمانی که علائمی مشابه افسردگی دارد را حذف می‌کند (بیماری‌کم کاری تیروئید علائمی مشابه افسردگی ایجاد می‌کند). اگر بعد از بهبود در وضعیت جسمانی علائم افسردگی خویی همچنان ادامه داشت به درمان بالینی بیمار می‌پردازد. اگر علائم افسردگی را تجربه می‌کنید و بیش از دو هفته این علائم را داشتید، بهتر است در اسرع وقت به متخصص مراجعه کنید. فرد متخصص با استفاده از علائم، سابقه خانوادگی و سابقه شخصی، ارزیابی دقیقی برای تشخیص افسردگی انجام می‌دهد.
روش های درمانی افسردگی خویی
در این بخش درباره روش‌های درمانی افسرده خویی صحبت خواهیم کرد. مانند سایر اختلالات افسردگی، درمان این بیماری معمولاً ترکیبی از دارو و روان درمانی برای اثربخشی بیشتر است. در این ن.ع بیمکاری‌ها زمان درمان طولانی مدت لازم است و علائم ممکن است بارها و بارها عود کنند (این نباید دلسرد کننده باشد). روش‌های درمانی که برای این بیماری مورد استفاده قرار می‌گیرند عبارتند از: درمان دارویی، روان درمانی و غیره. در زیر به شرح هر کدام از این موارد می‌پردازیم:
درمان دارویی
برای درمان این بیماری به مانند بسیاری از بیماری‌های روحی و روانی یکی از روش‌های درمان استفاده از درمان دارویی است. بسیاری از داروهای که در درمان بیماری کج خلقی از آن استفاده می‌شود با داروهای افسردگی مشترک هستند چند نمونه از این داروها عبارتند از:
- سروتونین‌ها (SSRIs) مانند فلوکستین
- داروهای ضد افسردگی (TCAs) سه حلقه‌ای مانند آموکساپین
- مهار کننده‌های بازجذب سروتونین و نوراپی نفرین (SNRIs) مانند دسوونلافاکسین
ممکن است متخصص برای درمان بیماری مجبور شود داروهای متفاوت و دوز‌های متفاوت را برای بیمار تجویز کند تا نتیجه مطلوب حاصل شود. لازم به ذکر است که مصرف خودسرانه و بدون تجویز پزشک و همچنین قطع ناگهانی دارو باید پرهیز کرد.
ادامه درمان باعث می‌شود علائم با گذشت زمان کم رنگ شوند و فرد زندگی عادی و شادتری داشته باشد. برخی از درمانگران، بر اساس برخی باورهای قدیمی، افسردگی را یک اختلال روانی می‌دانند نه یک اختلال جسمی. بنابراین، از تجویز داروهای ضد افسردگی به این بیماران خودداری می‌کنند. مطالعات متعدد نشان داده است که انواع مختلف داروهای ضدافسردگی می‌توانند در درمان این اختلال مفید باشند، که با توجه به علائم اختلال و شدت آن‌ها، روان‌پزشکان ترکیبات متفاوتی از داروها را تجویز می‌کنند.
روان درمانی یا رفتار درمانی
روان درمانی های رایج برای افسردگی شامل درمان شناختی و رفتار درمانی است. روان درمانی یا گفتگو درمانی به جلساتی گفته می‌شود که بین یک متخصص سلامت روان با بیمار به صورت حضوری، از راه دور (تماس تلفنی یا ویدئویی) انجام شود. درمان شناختی شیوه‌های درست تفکر و سبک زندگی را به بیماران می‌آموزد و باورهای سمی آن‌ها را به چالش می‌کشد.
به این ترتیب ، تغییراتی تدریجی در نحوه تفکر شخص ایجاد می‌شود که ریشه همه بدبینی و سرخوردگی او است. علاوه بر این، رفتار درمانی بر وظایف و اهداف خاصی متمرکز است و فعالیت‌های مفید و تجربیات لذت بخش را به زندگی فرد بیمار می‌افزاید. به فرد کمک می‌کند راه‌های آرامش را در موقعیت‌های مختلف بیاموزد.
در این روش به طور کلی تغییراتی مانند تغییرات زیر در فرد ایجاد می‌شود:
- فرد بیمار اهداف واقع بینانه را جایگزین اهداف نامعقول می‌کند.
- می‌تواند بر زندگی خود کنترل داشته باشد.
- جایگزین باورهای مثبت به جای باورهای منفی
- کنار آمدن با احساسات مثبت و منفی
- بیان افکار و احساسات به روشی درست و سالم
رویکرد روانکاوی یا روان درمانی بر اساس تجزیه و تحلیل‌های گذشته نیز در برخی موارد موثر است. کسانی که تجربیات دردناک دوران کودکی و درگیری‌های حل نشده و احساسات متناقض عشق و نفرت را تجربه کرده‌اند، به این احساسات و عواطف دسترسی پیدا کرده و آن‌ها را برطرف می‌کنند.
گروه درمانی
به دنبال درمان فردی، درمان روابط بین فردی، مانند روابط با والدین، همسر و سایر اعضای خانواده، گامی دیگر در جهت ایجاد محیطی است که از تشدید بیماری جلوگیری می‌کند. از آنجا که همه متعلق به سیستمی هستند که از آنجا آمده‌اند، گروه درمانی همیشه برای همه اعضای خانواده مفید است، نه فقط برای مراجعه کننده.
گروه درمانی همچنین افراد دارای اختلالات و مشکلات مشابه را گرد هم می‌آورد و به اعضا کمک می‌کند تا شباهت‌ها و تفاوت‌ها را تشخیص داده و از روش‌های منحصر به فرد برای مقابله با این بیماری استفاده کنند. وقتی یک فرد افسرده خود را در حلقه دیگران می‌بیند، متوجه می‌شود که او تنها فرد افسرده در جهان نیست و بسیاری دیگر مانند او سال‌هاست رنج می‌برند.
مزاج چگونه ممکن است؟ درمان نوسانات خلقی داروها معمولاً افراد فقط وقتی به یک متخصص بهداشت روانی مراجعه می کنند که افسردگی به افسردگی اساسی تبدیل شود. درمان افسردگی دشوار است ، اما هرچه زودتر آن را درمان کنید ، کمتر به مغز آسیب می رساند و احتمال بهبود آن بیشتر است.
جمع بندی
با توجه به مطالب گفته شده اکنون با افسرده خویی (دیس تایمی) و علائم و نشانه‌های این بیماری آشنا شده‌اید. اگر این علائم در شما وجود دارد و از آسیب‌های ناشی از این بیماری رنج می‌برید، می‌توانید یکی از روش‌های موثر در درمان کج خلقی را انتخاب کنید. همان طور که ذکر شد یکی از بهترین راه‌ها برای درمان، مراجعه به متخصص و مشاور است. برای شناخت بهتر این اختلال و راه‌های درمان آن مشاوران و متخصصان کلینیک روانشناسی تراپیا همراه شما هستند.
