امروزه یکی از رایج‌ترین اختلالات شخصیتی که افراد به آن مبتلا هستند، اختلال شخصیت وابسته است. این مشکل روانشناختی، وابستگی افراد را در روابط و بخش‌های مختلف زندگی بیش از حد معمول نموده و گاها با ترس، اضطراب، خشم و ده‌ها مشکل دیگر همراه است. درواقع اکثر افرادی که دچار این اختلال هستند، از وجود این اختلال در درون خود مطلع نیستند، به‌همین دلیل اقدامی برای تشخیص و درمان آن نمی‌کنند. اگر می‌خواهید علائم، نشانه‌ها و البته راه درمان اختلال شخصیت وابسته را بشناسید، در ادامه همراه ما باشید.
اختلال شخصیت وابسته چیست؟
در ابتدا لازم است تعریف مشخصی از این اختلال داشته باشیم. شخصیت وابسته یا Dependent personality disorder (DPD)، یک اختلال شخصیتی است که فرد را دچار وابستگی و نیاز بیش از حد به دیگران می‌کند. این اختلال، موجب تلاش دائمی او برای خشنود نگه داشتن اطرافیان و خانواده اش می‌شود. همچنین این اختلال شخصیت در بخش‌های مختلف زندگی، احساس نیاز به حمایت شدن را در فرد ایجاد می‌کند که حس ترس را به‌همراه دارد.
اختلال شخصیتی وابسته باعث می شود فرد همیشه به دنبال خوشحال کرد خانواده اش باشد
درواقع داشتن شخصیت وابسته، باعث دلبستگی شدید و بروز رفتارهای محتاج‌گونه در انسان شده که این رفتارها احساسات منفی زیادی را در پی دارد. این اختلال می‌تواند هم در زن‌ها و هم در مردها وجود داشته باشد. در ادامه به بررسی نشانه‌ها و علائم این اختلال روانشناختی می‌پردازیم.
13 ویژگی فرد مبتلا به اختلال شخصیت وابسته
یکی از بارزترین نشانه‌های افراد دچار اختلال شخصیت وابسته، بروز احساس اضطراب و استرس در مواقعی است که نتیجه مشخصی نمی‌گیرند. به‌طور مثال برای بررسی سلامت جسمی خود آزمایش می‌دهند و تا آماده شدن جواب آن، دائما به این فکر میکنند که ممکن است چه مشکلات و بیماری‌هایی داشته باشند. برای شناخت بیشتر این نوع اختلالات، مقاله اختلالات اضطرابی را مطالعه کنید.
این افراد دائما احساس میکنند برای انجام کارها نیاز به کمک دیگران دارند. کسانی که بیماری اختلال شخصیت وابسته را دارند، از عزت نفس کمی برخوردار هستند و روحیه خود انتقادگری، به‌طور افراطی در آنها مشاهده می‌شود.
احتمالا یکی دیگر از ویژگی‌های که در این افراد ممکن است بروز کند، جستجو برای دلایل خوشحالی در عوامل بیرونی است. به‌طور مثال اگر احساس کنند مدیرشان با آنها خوش برخورد بوده و از کارشان راضی است، تصمیم می‌گیرند احساس رضایت بیشتری از زندگی داشته باشند. در غیر این صورت برعکس عمل میکنند.
نشانه‌های اختلال شخصیت وابسته چیست؟
تا به اینجا با ویژگی‌های افراد مبتلا به این اختلال روانی آشنا شدیم. در ادامه علائم افراد بیمار دچار به اختلال شخصیت وابسته را خواهیم دانست. متخصصان در این زمینه معمولا توصیه میکنند اگر حداقل 5 مورد از موارد زیر را در خود مشاهده کردید، بهتر است برای پیگیری و درمان اختلال این اختلال به مشاوران و پزشکان مربوطه مراجعه کنید.
علائم و نشانه های این اختلال می تواند باعث مراجعه سریع تر به دکتر متخصص شود
نشانه‌های فرد دارای شخصیت وابسته عبارتند از:
- در تصمیم‌گیری‌ها حتی در تصمیم‌گیری‌های روزانه دچار مشکل می‌شوند.
- افراد دارای اختلال شخصیت وابسته برای مراقبت از خود احساس میکنند به کمک دیگران نیاز دارند.
- از ترس از دست ندادن تایید و حمایت بقیه، با آنها مخالفت نمی‌کنند و اکثرا با همه موافق هستند.
- برای خواسته‌های افرادی که به حمایتشان نیاز دارند، اولویت بیشتری قائل هستند.
- تمایل دارند نیازهای عاطفی و جسمی خود را به وسیله دیگران برطرف کنند.
- به آرامی صحبت میکنند و دائما حواسشان هست تا بقیه با حرف‌های آنها اذیت نشوند.
- به‌دفعات به‌دلایل مختلف عذرخواهی میکنند.
- افراد دارای شخصیت وابسته سوءاستفاده قرارگرفتن توسط دیگران را تحمل میکنند.
- تنها بودن را دوست ندارند و در این شرایط احساس ترس میکنند.
- به‌دلیل نداشتن اعتماد به نفس به تنهایی کاری را شروع نمی‌کنند.
- با پایان یک رابطه بلافاصله تمایل به شروع یک رابطه جدید دارند چراکه از رها شدن ترس دارند.
- تمایل دارند بیشتر تحت سلطه دیگران باشند تا به عنوان یک کاپیتان عمل کنند.
- شخصیت‌های وابسته تمایل به باور کردن حرف دیگران و خیال بافی دارند.
برای اطمینان بیشتر می‌توانید در تست اختلال شخصیت وابسته شرکت کنید.
دلایل بروز اختلال شخصیت وابسته چیست؟
عوامل ژنتیکی و محیطی موثرترین موارد در بروز اختلال شخصیت وابسته هستند. می‌توان گفت این اختلال در افرادی که در زمان کودکی اختلال جسمی داشته‌اند یا فرزند آخر بوده‌اند، شایع‌تر است.
به‌طور مثال توجه و مراقبت بیش‌ازحد از فرزندان و همچین عدم ایجاد استقلال برای آنها می‌تواند باعث بروز این اختلال شود. همچنین بعضی از اتفاق‌های تلخ و غیرمنتظره مثل از دست دادن یکی از نزدیکان یا مهاجرت آنها یا حتی طلاق می‌تواند از دلایل اصلی بروز این بیماری باشد. مواردی مثل تعیین معیارهای بسیار سخت برای موفقیت و شکست در اجتماع و رابط هم تاثیر گذارند.
چگونه این اختلال را تشخیص دهیم؟
در بالا علائم و نشانه‌ها این بیماری را برای شما شرح دادیم اما برای تشخیص صحیح و کامل این بیماری توصیه ما این است که به روانشناسان، مشاوران و متخصصان فعال در این زمینه مراجعه کنید. حتی شما می‌توانید برای تشخیص صحیح این اختلال از نزدیکان خود کمک بگیرید و دراین باره با آنها صحبت کنید.
روش های درمان شخصیت وابسته
اولین نکته درباره درمان اختلال شخصیت وابسته این است که احتمالا افراد، بعد از گذشت مدت زیادی از بروز آن، متوجه وجود این اختلال می‌شوند. پس اگر شما هم فکر می‌کنید این اختلال در شما هم وجود دارد، پیش از این که سطح بالای اضطراب و افسردگی شما باعث مراجعه به متخصص شود، بهتر است اقدام به درمان آن کنید. برای این کار کافیست به بخش مشاوره اختلال شخصیت وابسته مراجعه کنید.
لازم است بدانید هیچ دارویی برای اختلال شخصیت وابسته وجود ندارد. البته مواردی مانند استرس، ترس و افسردگی گاها با دارو قابل پیشگیری و درمان هستند اما درباره این اختلال، مانند همه اختلال‌های روانی، شما نیاز به یک پروسه روان‌درمانی دارید.
اولین کاری که فرد بیمار باید انجام دهد، گسترش روابط اجتماعی است؛ چراکه با این کار به‌مرور وابستگی کمتری در روابط قبلی خود احساس خواهد کرد. نقش روانکاو در این پروسه، غیرقابل انکار است. همچنین فرد متخصص درطول درمان در تلاش است تا اعتمادبه‌نفس کم‌رنگ شده‌ی بیمار را تقویت کند.
در ادامه روانکاو و فرد بیمار هردو تلاش خواهند کرد تا روی مبحث وابستگی فرد شروع به ریشه‌یابی کنند. ریشه این وابستگی از کجا شکل گرفته است؟ چه اتفاقاتی باعث افزایش وابستگی شده‌اند؟ در کدام روابط و در چه ابعادی از زندگی این وابستگی وجود دارد؟ میزان آن چه اندازه است؟ روانکاو به مرور با دانستن این موارد به بیمار مسئولیت‌های کوچک و بزرگی می‌دهد و سعی برآن دارد تا به آرامی این وابستگی را کاهش دهد تا در ادامه تصمیم‌گیری‌های مستقل و انجام کارها به تنهایی، عزت‌نفس بیمار مبتلا به اختلال شخصیت وابسته تقویت شود.
همچنین متخصص تلاش می‌کند به‌کمک بیمار، به اصلاح الگوهای ارتباطی فرد بپردازد. در کنار آن، خانواده درمانی از موثرترین راه‌های درمان اختلال شخصیت وابسته است چرا که، در این جلسات خانواده بیمار، نحوه برخورد با او را می‌آموزند و این کمک شایانی به بهبود اختلال می‌کند.
آیا جلوگیری از اختلال شخصیت وابسته امکان‌پذیر است؟
همان‌طور که در بالا اشاره کردیم، اختلال شخصیت وابسته، ریشه ژنیتیکی و زیستی دارد. این بدان معنی است که انسان حداقل تا زمانی که قدرت تفکر و تصمیم‌گیری مستقل نداشته باشد، تحت تاثیر عوامل اینچنینی ممکن است به اختلالات روانی دچار شود. اما در کنار این عوامل ما می‌توانیم با تشخیض علائم این مشکل و مراجعه به‌موقع به متخصص از پیشرفت آن جلوگیری کنیم.
لازم‌به‌ذکر است روند درمان اختلال شخصیت وابسته هرچه در سنین پایین‌تر آغاز شود، موفقیت سریع‌تر و راحت‌تر اتفاق می‌افتد، چرا که شخصیت فرد هنوز کامل شکل نگرفته و در برابر تغییرات مقاومت کمتری دارد.
نحوه برخورد صحیح با فرد دارای این اختلال
اختلال شخصیت وابسته جزو شایع‌ترین اختلالات شخصیتی، روانی است که ممکن است از میان افراد خانواده یا دوستان شما، شخصی با آن روبه‌رو شده باشد؛ پس بد نیست نحوه صحیح برخورد با آنها را بلد باشید.
مهم‌ترین نکته‌ای که باید بدانید این است خود بیمار از وجود این اختلال اطلاعی ندارد. شما باید بعد از بررسی رفتارهای فرد موردنظر و درصورت مشاهده حداقل 5 مورد از علائمی که در بالا اشاره کردیم، او را یاری کنید تا بتواند به متخصص و روانکاو مراجعه کند. در ادامه به چند سوال متدوال درباره اختلال شخصیت وابسته پاسخ می‌دهیم.
