در این مقاله سعی داریم تا به اختلال شخصیتی اسکیزوتایپال (به انگلیسی: Schizotypal Personality Disorder یا همان STPD)، علائم و راهکارهای درمانی این بیماری بپردازیم. اختلال شخصیت اسکیزوتایپال معمولا در کودکان شایع نیست و در نوجوانی و بزرگسالی خود را بروز می دهد.
اسکیزوتایپال یا STPD چیست؟
اکثر ما برخی اوقات دارای افکار و رفتارهای عجیب و غریب یا حتی خرافی هستیم و یا در سنین و موقعیت های مختلف اجتماعی ممکن است به صورت موقتی از الگوهایی که بعضا هم راستا با هنجارهای فرهنگی، اجتماعی و علمی نیست پیروی کنیم. برای مثال ممکن است در سنینی لباس های عجیب و غریب بپوشیم، پیرو حذب یا گروهی با عقاید منحصر بفرد باشیم، درگیر توهم توتطئه شویم و یا تفسیرهای غیر واقعی و صرفا ذهنی برای اتفاقات زندگی مان ارائه دهیم. هیچ یک از این موارد تا زمانی که کارکرد جنبه های مختلف زندگی تان را مختل نکرده باشد، اختلال یا بیماری محسوب نخواهد شد.
اختلال شخصیت اسکیزوتایپال (STPD) یکی از انواع اختلالات شخصیت خوشه A است که بارزترین مشخصه آن الگوهای رفتاری غیر عادی و اصطلاحا عجیب و غریب است. این افراد معمولا خود را دارای نیروهای ماوراء طبیعه می دانند و افکار و رفتارهای خرافی، انزوا گرا، غیر واقعی و دارای سوءظن آنها مشکلات زیادی را در ایجاد و حفظ روابط اجتماعی، خانوادگی، عاطفی و شغلی عمیق و کارآمد ایجاد می کند.
این افراد معمولا باورهای عجیبی دارند و فکر می کنند با دنیای دیگری در ارتباط هستند. در اختلال شخصیت اسکیزوتایپال، افراد شرایط و خصوصیت های دیگران را بیانگر معانی خاصی می دانند. به طور مثال می گویند افرادی که چشم آبی دارند افرادی شوم هستند.
این افراد عموما شما را یک فرد غیرنرمال و خود را شخصی عادی که به صورت معمول و متعارف در حال زندگی است می بینند. برای مثال نمونه ای از تفکر جادویی آنها این است که فکر می کنند قابلیت ذهن خوانی دارند، دارای الهامات خاصی هستند، تفاسیر متفاوتی از معنویت دارند و یا وقتی جایی سیل یا حادثه ای به وجود آمده است، علت آن است که آنها می خواستند به آن مکان بروند.
اگرچه STPD در ابتدای طیف اسکیزوفرنی قرار دارد و حتی در موارد نادری ممکن است در آینده به یکی از انواع اسکیزوفرنی تغییر وضعیت دهد، اما افراد مبتلا به STPD معمولاً روان پریشی را یا اصلا تجربه نمی کنند یا به صورت گذرا و موقتی تجربه خواهند کرد.
برای بررسی و شناخت بهتر این وضعیت روانی باید اول بدانیم این اختلال چه علائمی دارد و چگونه می توان آن را تشخیص و از سایر وضعیت های مشابه افتراق داد که در ادامه به آن خواهیم پرداخت.
علائم و نشانه های افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوتایپال
در زیر برخی از علائم اختلال شخصیت اسکیزوتایپال ذکر شده است:
- گفتار و پوشیدن لباس های عجیب و غریب
- اعتقاد به مواردی مانند تله پاتی و یا عقاید خرافاتی
- تفکرات پارانوئیک و سوءظن به وفاداری افراد
- عدم بروز هیجانات / عواطف سطحی، محدود و سرد
- احساس دخیل بودن در حوادث (فرد احساس میکند خود باعث حوادث شده است)
- روابط اجتماعی محدود و ضعیف
- تنها بودن و نداشتن دوست
- خیال پردازی های مداوم و افراطی
- اضطراب و ترس در مواجعه با جمع حتی بعد از آشنایی با افراد (یکی از علائم مهم در اختلال شخصیت اسکیزوتایپال)
- احساس خاص و شگفت انگیز بودن (دارای قدرت های عجیب و خاص)
اسکیزوتایپال ها برخلاف مبتلایان به اسکیزوفرنی می توانند به زندگی شخصی و شغلی خود ادامه دهند، اما این اختلال در صورت عدم کنترل و درمان می تواند مشکلاتی برای حفظ شغلشان ایجاد کند؛ زیرا نوع گفتار یا پوشش شان باعث می شود نتوانند کار یا شغل خود را ادامه دهند.
در گذشته به اسکیزوتایپال، اسکیزوفرنی خفیف نیز گفته می شد که بعدها به این اسم تغییر یافت. معمولا این افراد لوازم خرافی و جادوگرانه ای نیز دارند و تمایل زیادی به عضویت در گروه های جادوگری نیز دارند.
دلایل و زمینه های شکل گیری اختلال شخصیت اسکیزوتایپال
برای این اختلال همانند بسیاری از اختلالات شخصیت، دلایل مشخصی وجود ندارد. گمان می رود این وضعیت ناشی از عوامل ژنتیکی، اجتماعی و تجربیات خاص فردی(دوران کودکی و سبک فرزند پروری) است که میتواند در افکار و رفتار افراد تاثیرات مخربی بگذارد.
بروز این اختلال در بستگان افراد مبتلا به اسکیزوفرنی شایع تر است و معمولاً در اوایل بزرگسالی خود را نشان می دهد.
برخی از دلایل بروز این اختلال را می توانید در زیر مطالعه کنید:
- وراثت
- استرس
- فشار های روانی درکودکی و نوجوانی
- بی توجهی و مورد سوء استفاده قرار گرفتن
- مشکلات هیجانی در والدین
تفاوت اختلال شخصیت اسکیزوتایپال و اسکیزوفرنی
افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوتایپال ممکن است دارای باورهای عجیب و غریب یا خرافات باشند. آنها در ایجاد روابط نزدیک دارای مشکل اند و تمایل به تحریف واقعیت دارند. به این ترتیب، اختلال شخصیت اسکیزوتایپال می تواند نوعی خفیفی از اسکیزوفرنی باشد؛ یک اختلال جدی که طرز فکر، رفتار، بیان احساسات، درک واقعیت و ارتباط با دیگران را مخدوش می کند.
افرادی که مبتلا به اسکیزوفرنی هستند با واقعیت ارتباط ندارند. آنها ممکن است دچار توهم و هذیان شوند و چیزهایی را ببینند یا بشنوند که وجود ندارد؛ اما در افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوتایپال اینطور نیست. شدت این اختلال از اسکیزوفرنی کمتر و قابل کنترل تر است.
در موارد نادر، افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوتایپال ممکن است دچار اسکیزوفرنی شوند.
| علائم | اسکیزوفرنی | اسکیزوتایپال |
| هذیان و توهم | دارد | ندارد (بسیار کم) |
| واکنش به درست یا نادرست بودن افکار | برخورد شدید | برخورد ملایم تر |
| اختلالات خلقی | به ندرت | دارد |
توضیحات: جدول تفاوت های بیماری اسکیزوفرنی و اسکیزوتایپال
تشخیص اختلال شخصیت اسکیزوتایپال
در معیارهای بالینی (راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی ، ویرایش پنجم [DSM-5])، برای تشخیص اختلال شخصیت اسکیزوتایپال ، بیماران باید دارای حداقل پنج مورد از موارد زیر باشند
- الگوی مداوم ناراحتی شدید و کاهش ظرفیت روابط نزدیک
- تحریفات شناختی یا ادراکی
- هذیانهای ارجاعی (تصورات مبنی بر اینکه وقایع روزمره دارای معنی یا اهمیت خاصی هستند که شخصاً برای خودشان در نظر گرفته شده یا به سمت آنها هدایت شده است
- باورهای عجیب و غریب یا تفکر جادویی (به عنوان مثال ، اعتقاد به روشن بینی ، تله پاتی یا حس ششم ؛ مشغول بودن با پدیده های ماوراءالطبیعه)
- تجربیات ادراکی غیرمعمول (به عنوان مثال ، شنیدن صدایی که نام آنها را زمزمه می کند)
- افکار و گفتار عجیب و غریب (مبهم ، استعاری ، بیش از حد مفصل یا کلیشه ای)
- سوء ظن یا افکار پارانوئید
- رفتار و/یا ظاهر عجیب ، غیر عادی
- فقدان دوستان نزدیک یا محرم ، بجز بستگان درجه یک
- اضطراب اجتماعی بیش از حد که با آشنایی کاهش نمی یابد و عمدتاً مربوط به ترس های پارانوئید است
نکته: علائم باید در اوایل بزرگسالی شروع شده باشد.
تشخیص های افتراقی: مهم ترین چالش در تشخیص اختلالات شخصیت تشحیص افتراقی است
اختلالات فکری اساسی: این اختلالات (به عنوان مثال ، اسکیزوفرنی ، اختلال دوقطبی یا اختلال افسردگی با ویژگی های روان پریشی) معمولاً تظاهرات شدیدتری دارند و با توهم و هذیان همراه هستند که در اختلال شخصیت اسکیزوتایپال این موارد کمرنگ تر است یا به طور کلی وجود ندارند.
تشخیص افتراقی همچنین شامل موارد زیر است:
اختلال شخصیت پارانوئید و اختلال شخصیت اسکیزوئید: اختلال شخصیت اسکیزوتایپال را می توان از اختلالات شخصیت پارانوئید و اسکیزوئید متمایز کرد زیرا بیماران مبتلا به این اختلالات دارای افکار و رفتار عجیب و آشفته نیستند.
رویکرد ها و روش های درمانی اختلال شخصیت اسکیزوتایپال
افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوتایپال به ندرت برای خود این اختلال درمان می شوند. هنگامی که آنها به پزشک مراجعه می کنند ، اغلب به دلیل یک اختلال مرتبط ، مانند افسردگی یا اضطراب است. درمان می تواند شامل موارد زیر باشد:
روان درمانی
روان درمانی، رایج ترین روش درمانی است. علائم اختلال شخصیت اسکیزوتایپال می تواند شروع رابطه با یک درمانگر را دشوار کند. اما با گذشت زمان ، شما و درمانگر می توانید اهداف مشترکی را تعیین کرده و برای رسیدن به آنها تلاش کنید.
هدف از درمان این است که به شما کمک کند سبک های ارتباطی ، انتظارات ، الگوهای مقابله ای و عادات تفکر و رفتار خود را تغییر دهید. افراد مبتلا به این اختلال اغلب می توانند یاد بگیرند که چه زمانی واقعیت را تحریف می کنند.
روان درمانی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
رفتار درمانی شناختی (CBT): به شما نشان می دهد دیگران چگونه رفتار شما را ارزیابی می کنند و به شما در مدیریت اضطراب و بهبود مهارت های اجتماعی کمک می کند.
درمان حمایتی: این درمان به شما می آموزد که چگونه با هیجانات یا افکار منفی رفتار کنید ، چگونه به مردم اعتماد کنید و چگونه روابط ثمربخش ایجاد کنید. از تعصبات منفی در مورد روابط خلاص شوید و افکار ، هیجانات و نگرانی های خود را بیان و در موردشان صحبت کنید.
خانواده درمانی: هنگامی که اعضای خانواده درگیر و حمایت کننده باشند ، این روش درمانی بهترین نتیجه را می دهد.
دارو درمانی: افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوتایپال که دارای اختلالات دیگری مانند اضطراب یا افسردگی هستند ، ممکن است دارو مصرف کنند. اما دارو درمانی معمولاً درمان اصلی اختلالات شخصیت نیست.
دارو هایی که پزشک شما می تواند تجویز کند:
داروهای ضد روان پریشی مانند آریپیپرازول (Abilify ، Aristada) ، اولانزاپین (Zyprexa) ، کوئتیاپین (Seroquel) ، یا risperidone (Risperdal).
محرک هایی مانند متیل فنیدات (کنسرتا ، ریتالین) و داروی ADHD گوانفاسین (Intuniv ، Tenex).
بنزودیازپین ها مانند کلونازپام (کلونوپین) و …
گاباپنتین (Gralise ، Neurontin) ، که یک داروی ضد صرع است.
در برخی موارد ، به ویژه در دوره های بحران یا استرس شدید ، ممکن است علائم شدت داشته باشند و نیاز به بستری موقتی در بیمارستان باشد.
مدیریت سبک زندگی: مواردی در زندگی روزمره شما که ممکن است به شما در مدیریت علائم اختلال شخصیت اسکیزوتایپی کمک کند عبارتند از:
- روابط سالم با دوستان و خانواده
- یک برنامه منظم با خواب و ورزش زیاد
- مصرف منظم دارو زیر نظر متخصص
- ایجاد فرصتهایی برای رسیدن به اهداف یا دستیابی به موفقیت در مدرسه ، محل کار یا فعالیتهای تفریحی
چشم انداز درمانی: چشم انداز درمانی بستگی به شدت علائم دارد. افرادی که انگیزه تغییر ، درمان و پایبندی به آن را دارند نتایج بهتری در درمان خواهند گرفت.
عوارض اختلال شخصیت اسکیزوتایپی
افراد مبتلا به این اختلال ممکن است بیشتر از دیگران دچار اضطراب یا افسردگی شوند. آنها همچنین دارای مهارتهای اجتماعی و روابط رضایت بخش نیستند. باید بدانیم افراد مبتلا به این اختلال بدون کمک درمانی در شرایط اجتماعی فشار دو چندانی را متحمل می شوند، که می تواند منجر به انزوای بیشتر آنان شود. بنابراین آموزش مهارت های زندگی می تواند کمک کننده باشد.
چه زمانی فرد بیمار باید به پزشک متخصص مراجعه کند؟
معمولا افراد مبتلا به اختلالات شخصیت از بیماری خود خبر ندارند و یا آن را انکار می کنند. در صورتی که به درستی به آنها توضیح داده نشود، امکان دارد از مراجعه به متخصص خودداری کنند.
دلیل این رفتار این است که آنها دیگران را افراد غیر نرمال می‌دانند و فکر می کنند خودشان راه درست را پیدا کردند و افرادی که شبیه آنها نیستند افراد غیر طبیعی و غیر نرمالی هستند.
درصورتی که افرادی را با این خصوصیات در خانواده یا دوستانتان دارید، حتما با آرامش با آنها صحبت کنید و به آنها بگویید تا با یک پزشک متخصص ملاقات کنند.
این بیماری چقدر طول می کشد؟ در چه جنسیتی بیشتر دیده می شود؟
اختلال شخصیتی اسکیزوتایپال یک بیماری مزمن (بلند مدت) است که عموما افراد در تمام طول عمر خود درگیر آن هستند. پس این نوع افراد همیشه باید تحت مراقبت حمایتی خانواده و روان درمانی باشند.
طبق تحقیقات انجام شده بروز این اختلال در هر دو جنس وجود دارد؛ اما این اختلال در مردان بیشتر تشخیص داده می شود.
مراقب باشید
در تمام بیماری های جسمی و روانی، روان درمانگر یا روانپزشک بر اساس دانش تئوریک و تجارب خود و با تکیه بر دلایل مستند، بیمار و بیماری را تشخصیص داده و راهکارهای درمانی را به وی پیشنهاد می دهد. درمانگران خبره ما در کلینیک تراپیا اکیدا به شما توصیه می کنند که تشخیص و درمان بیماری های روانی را به متخصصان بسپارید و اجازه دهید تا آنها برای رفع مشکلات کنار شما باشند.
آنچه خواندید مختصری از اختلال شخصیت اسکیزوتایپی، علائم و دلایل آن و البته فرآیند تشخیص و درمان این اختلال بود. هر چند علائم تشخیصی ذکر شده از منابع معتبری دریافت و در اختیار شما قرار گرفته است، اما باید بدانید که این شواهد تنها برای تشخیص اولیه مورد استفاده قرار می گیرند. مسلما تشخیص اختلال شخصیت اسکیزوتایپال و ارائه راهکارهای درمانی در حیطه تخصص روانشناس و روانپزشک است.
سوالات متداول
– آیا اسکیزوتایپال یک نوع اسکیزوفرنی است؟
می توان گفت اسکیزوفرنی نوع حاد بیماری اسکیزوتایپال است و اسکیزوفرنی مزمن تر و بلند مدت تر است.
– علت اسکیزوتایپال چیست؟
همان طور که مطلب بالا بیان شد این بیماری می تواند معمولا علت های بیولوژیکی یا خانوادگی داشته باشد.
– آیا اختلال شخصیت اسکیزوتایپال نادر است؟
شیوع این اختلال به گفته محققان حدود 6 درصد در کشور نروژ و ایالات متحده پیش بینی شده است.
– اسکیزوتایپال از چه سنینی شروع می شود؟
طبق داده های جمع‌آوری شده در سایت pubmed، حدود 55 درصد قبل از 20 سالگی، 14 درصد هم قبل از 14 سالگی این بیماری را داشته اند و معمولا دوره خطر این بیماری در سنین 40 سالگی به پایان می رسد.
