در روانشناسی، رشد پس از سانحه یا PTG (Post Traumatic Growth) مفهومی است از تغییرات روانی مثبتی که در نتیجه مبارزه با شرایط بسیار چالش برانگیز و استرس زای زندگی تجربه شده است. این شرایط چالش های مهمی را برای منابع تطبیقی فرد به وجود می آورد و چالش های مهمی را در مورد نحوه درک از جهان و جایگاه فرد در آن ایجاد می کند. رشد پس از آسیب شامل تغییرات روانی “تغییر دهنده زندگی” در تفکر و ارتباط با جهان و خویشتن است که به فرایند تغییر شخصی کمک می کند، که عمیقا معنی دار است. رشد پس از سانحه، تغییرات روانی مثبتی است که در نتیجه مبارزه با چالش های سخت زندگی رخ می دهد.
تاریخچه نظریه آسیب پس از سانحه
نظریه آسیب پس از سانحه یا درک عمومی که رنج و ناراحتی می تواند به طور بالقوه تغییرات مثبتی را به همراه داشته باشد، هزاران سال قدمت دارد. به عنوان مثال، برخی از ایده ها و نوشتارهای اولیه عبرانیان باستانی، یونانیان و مسیحیان اولیه و همچنین برخی از آموزه های هندوئیسم، بودیسم، اسلام و دین بهائی حاوی عناصر دگرگونی بالقوه است.
در روانشناسی سنتی، معادل پیشرفت پس از آسیب، تاب آوری است. در تاب آوری فرد به سطح عملکرد قبل از ضربه استرس زا یا چالش خود می رسد. تفاوت بین تاب آوری و شکوفایی نقطه بهبود است؛ شکوفایی فراتر از تاب آوری است و شامل یافتن مزایایی نسبت به قبل در چالش ها می شود.
اصطلاح “رشد پس از سانحه” توسط روانشناسان دانشگاه کارولینای شمالی در شارلوت مطرح شد. به گفته تدسی، تا 89 درصد از بازماندگان حداقل یک جنبه از رشد پس از سانحه را گزارش می دهند؛ مانند تجدید قدردانی از زندگی.
علل ایجاد رشد پس از سانحه
رشد پس از سانحه با تلاش برای سازگاری با شرایط بسیار منفی رخ می دهد که می تواند سطوح بالایی از ناراحتی روانی مانند بحران های عمده زندگی را ایجاد کند و معمولاً واکنش های روانی ناخوشایندی را در پی دارد. رشد به عنوان یک نتیجه مستقیم از ضربه رخ نمی دهد؛ بلکه مبارزه فرد با واقعیت جدید پس از ضربه است که در تعیین میزان رشد پس از سانحه بسیار مهم است. گزارش تجربیات رشد پس از آسیب بسیار بیشتر از گزارشات مربوط به اختلالات روانپزشکی است، زیرا ادامه ناراحتی و رشد شخصی اغلب در کنار هم وجود دارد.
دلایلی که پیش بینی کنندۀ وقوع رشد پس از سانحه هستند عبارتند از:
دلایل مختلفی بر وقوع رشد پس از آسیب موثرند. در صورت وجود هر یک از این عوامل احتمال رخداد رشد روانی، پس از سانحه افزایش می یابد.
- معنویت با رشد پس از آسیب ارتباط زیادی دارد و در واقع، بسیاری از عمیق ترین باورهای معنوی نتیجه قرار گرفتن در معرض ضربه هستند (O’Rourke 2008).
- حمایت اجتماعی به خوبی به عنوان حمایتی برای بیماری های روانی و پاسخ به استرس ثبت شده است. در مورد رشد پس از سانحه، نه تنها سطوح بالای حمایت اجتماعی قبل از قرار گرفتن در معرض رشد است، بلکه برخی شواهد عصبی بیولوژیکی نیز این ایده را پشتیبانی می کند که حمایت پاسخ پاتولوژیک به استرس را در هیپوتالاموس-هیپوفیز-آدرنال قشر (HPA) تعدیل می کند. همانطور که Richard G. Tedeschi و دیگر محققان رشد پس از سانحه دریافته اند، توانایی پذیرش موقعیت هایی که نمی توان آنها را تغییر داد، برای سازگاری با حوادث آسیب زای زندگی بسیار مهم است.
- نقشهای جنسیتی به طور قابل اعتماد رشد پس از سانحه را پیش بینی نمی کند. هرچند نشان دهنده نوع ضربه ای است که یک فرد تجربه می کند؛ زیرا زنان بیشتر در معرض آسیب های فردی هستند (به عنوان مثال قربانی شدن جنسی) در حالی که مردان در معرض آسیب های سیستمیک و جمعی بیشتری (مانند نظامی و رزمی) هستند. با توجه به اینکه به نظر می رسد پویایی گروه ها نقش پیش بینی کننده ای در رشد پس از سانحه ایفا می کند، می توان استدلال کرد که نوع مواجهه ممکن است به طور غیر مستقیم رشد مردان را پیش بینی کند.
عناصر رشد
در اینجا پنج عنصر رشد را به تفکیک توضیح می دهیم:
- تحصیلات: ما باید حقایق را بدانیم و آنها را درک کنیم.
- تنظیم هیجان: برای انجام هرگونه یادگیری، فرد باید در چارچوب ذهنی مناسب باشد. این امر با مدیریت احساسات منفی مانند اضطراب، احساس گناه و خشم شروع می شود که می توان طرز تفکر را نسبت به این احساسات تغییر داد. به جای تمرکز بر ضررها، شکست ها، عدم قطعیت ها و بدترین سناریوها، سعی کنید موفقیت ها را به خاطر بسپارید، و بهترین فرصت ها را در نظر بگیرید.
- افشاگری: این بخشی از فرآیندی است که در آن درباره آنچه اتفاق افتاده و در حال رخ دادن است، صحبت می کنید.
- توسعه روایت: گام بعدی این است که روایتی معتبر درمورد آسیب و زندگی ما پس از آن ارائه دهیم تا بتوانیم فصل هایی که قبلا نوشته شده است بپذیریم و تصور کنیم که فصل های بعدی را به شکل معنی داری تدوین می کنیم.
- سرویس: اگر افراد شغلی را پیدا کنند که به نفع دیگران باشد -پس از آسیب، بهتر عمل میکنند- به افراد نزدیک خود یا جامعه یا قربانیان حوادث مشابه آنها کمک می کنند.
وقوع رشد پس از سانحه در ویژگی های شخصیتی مختلف
از لحاظ تاریخی، ویژگی های شخصیتی به طور پایدار پس از 30 سالگی به تصویر کشیده شده است. از سال 1994، یافته های تحقیقات نشان داد که ویژگی های شخصیتی می تواند در واکنش به رویدادهای زندگی در دوران میانسالی و اواخر بزرگسالی تغییر کند. رویدادها در زندگی ممکن است مربوط به کار، روابط یا سلامتی باشد. مشخص شد افرادی که میزان متوسطی از استرس را تجربه می کنند، از توانایی های خود اطمینان بیشتری دارند و کنترل بهتری بر زندگی خود دارند.
فردی که میزان متوسطی از رویدادهای استرس زا را تجربه کرده است، احتمالاً مهارت های مقابله ای را توسعه می دهد، از محیط اطراف خود حمایت می خواهد و به توانایی خود در غلبه بر سختی ها اطمینان بیشتری دارد.
یافته های تحقیقات درباره ی رشد پس از سانحه
وظیفه شناسی یکی از ویژگی هایی است که اغلب باعث رشد پس از سانحه می شود. افرادی که از نظر وظیفه شناسی نمره بالایی کسب می کنند، در تنظیم خود بهتر عمل می کنند، کنترل انگیزه بهتری دارند و به احتمال زیاد در حوزه های مختلف به دنبال دستاوردها هستند. ویژگی وظیفه شناسی با حل مشکلات بهتر و بازسازی شناختی مرتبط است. به این ترتیب، افرادی که وظیفه شناس هستند، بیشتر با عوامل استرس زا سازگار هستند و رشد پس از آسیب را نشان می دهند.
انواع ضربه، پویایی شخصیت و رشد پس از سانحه
تحقیقات اخیر در حال بررسی تأثیر انواع ضربه و پویایی شخصیت بر رشد پس از سانحه است. افرادی که به دنبال استانداردها و نظم هستند، بیشتر در معرض رشد پس از سانحه و سلامت روانی کلی قرار دارند. فرض بر این است که چنین افرادی می توانند معنای سختی ها را بهتر تجربه کنند زیرا استرس متوسطی را تجربه می کنند. از سوی دیگر، مشخص شد افرادی که در تنظیم خود مشکل دارند، کمتر دچار رشد پس از آسیب می شوند و بیشتر در معرض اختلالات طیف ضربه و اختلالات خلقی قرار می گیرند.
مشخصات افرادی که به رشد پس از سانحه میرسند
افرادی که رشد پس از سانحه را تجربه کرده اند، 5 عامل زیر را تغییر می دهند:
- قدرت شخصی
- تغییر معنوی، وجودی یا فلسفی
- ارتباط با دیگران
- امکانات جدید
- قدردانی از زندگی
دو ویژگی شخصیتی که ممکن است بر احتمال استفاده مثبت افراد از عواقب ناگوار حادثه ای که برای آنها اتفاق می افتد تأثیر بگذارد شامل برون گرایی و تجربه است. همچنین، افراد خوش بین بهتر می توانند توجه و منابع خود را بر مهمترین مسائل متمرکز کنند و از تمرکز روی مشکلات غیرقابل کنترل یا حل ناپذیر خودداری کنند. توانایی غم و اندوه و پذیرش تدریجی ضربه نیز می تواند احتمال رشد را افزایش دهد. تفاوت های فردی در استراتژی های مقابله ای برخی افراد را در یک مارپیچ ناسازگار قرار می دهد، در حالی که دیگران در مارپیچ تطبیقی پیش می روند. با در نظر گرفتن این موضوع ، برخی موفقیت های اولیه در مقابله می تواند پیش زمینه ای برای رشد پس از سانحه باشد. سطح اعتماد به نفس یک فرد همچنین می تواند در توانایی وی برای ادامه رشد یا به دلیل عدم اعتماد به نفس، تسلیم شود.
رشد پس از آسیب در کودکان به میزان کمتری مورد مطالعه قرار گرفته است. مروری که توسط میرسون و همکاران انجام شد، روابط مختلفی بین عوامل اجتماعی و روانی و رشد پس از سانحه در کودکان و نوجوانان یافت ، اما به این نتیجه رسید که سوالات اساسی در مورد ارزش و عملکرد آن همچنان وجود دارد.
رشد پس از آسیب چه اشکالی دارد؟
رشد پس از سانحه در پنج ناحیه کلی رخ می دهد. گاهی اوقات افرادی که باید با بحران های عمده زندگی روبرو شوند، احساس میکنند که فرصت های جدیدی از مبارزات بوجود آمده است و امکاناتی را ایجاد می کند که قبلا وجود نداشت.
حوزه دوم تغییر در روابط دیگران است. برخی از افراد روابط نزدیک تری با برخی افراد خاص تجربه می کنند و همچنین می توانند احساس ارتباط بیشتری با دیگران که رنج می برند، تجربه کنند.
سومین زمینه تغییر احتمالی، افزایش احساس قدرت فرد است -اگر این شرایط را گذرانده باشم، می توانم با هرچیزی روبرو شوم-.
چهارمین جنبه رشد پس از سانحه که توسط برخی افراد تجربه می شود، قدردانی بیشتر از زندگی بطور کلی است.
حوزه پنجم شامل حوزه معنوی یا مذهبی است. برخی از افراد عمیق از زندگی معنوی خود را تجربه میکنند، با این حال، این تعمیق همچنین می تواند شامل تغییر قابل توجهی در سیستم اعتقادی فرد شود.
جنبه های رشد پس از سانحه
یکی از جنبه های کلیدی رشد پس از سانحه که توسط مایکنباوم مطرح شده است ، ارتباط با دیگران است. بر این اساس ، کارهای زیادی انجام شده است تا نشان دهد منابع حمایتی اجتماعی برای تسهیل پیشرفت بسیار مهم هستند. هاوس ، کوهن و همکارانشان نشان می دهند که درک حمایت اجتماعی کافی با بهبود تمایل سازگاری همراه است. این ایده گرایش انطباقی بهتر در جهت شکوفایی مهم است زیرا منجر به بهبود رویکرد در برابر سختی های آینده می شود. به همین ترتیب ، هازان و شیور دلیل این را می دانند که حمایت اجتماعی ، پایگاه محکمی از امنیت را برای تلاش انسان فراهم می کند. ایده تلاش انسان در اینجا در یکی دیگر از جنبه های رشد پس از سانحه مایکن باوم ، امکانات جدید ، منعکس می شود ، این ایده این است که اعتماد به نفس شخص برای “تلاش” در برابر تازگی ها نشانه پیشرفت است.
در مورد ایده مایکنباوم در مورد قدردانی از زندگی، مطالعات نشان می دهد که مقابله مطلوب با عزاداری نه تنها شامل “کنار آمدن و ادامه دادن” نیست ، بلکه باید ایجاد معنا برای تسهیل بهترین بهبود را نیز شامل شود. این مطالعه نشان داد که داستانها و اشکال خلاقانه بیان پس از عزاداری رشد را افزایش می دهند. این شواهد با کار مایکل و کوپر که بر جنبه های سوگ متمرکز شده است و رشد را تسهیل می کند ، از جمله “سن داغدیدگان” ، “حمایت اجتماعی” ، “زمان پس از مرگ” ، “دین” و “راهبردهای مقابله ای شناختی فعال” ، قویاً تأیید می شود.
نظریه تجزیه مثبت
نظریه تجزیه مثبت توسط Kazimierz Dąbrowski، نظریه ای است که معتقد است علائمی مانند تنش روانی و اضطراب می توانند نشانه هایی از تجزیه مثبت فرد باشند. این نظریه پیشنهاد می کند که این می تواند زمانی اتفاق بیفتد که فرد ارزشهای قبلاً پذیرفته شده را رد کند. (مربوط به بقای فیزیکی آنها و جایگاه آنها در جامعه) ، و ارزشهای جدیدی را اتخاذ می کند که بر اساس نسخه بالاتری از آنچه می توانند باشند، استوار است.
این نظریه به جای اینکه تجزیه را به عنوان یک حالت منفی در نظر بگیرد ، یک حالت گذرا است که به فرد اجازه می دهد تا به سمت ایده آل شخصیتی خود رشد کند. این نظریه تصریح می کند که افرادی که پتانسیل توسعه بالایی دارند (یعنی افرادی که دارای تحریک پذیری بیش از حد هستند) ، پس از تجزیه ، شانس بیشتری برای ادغام مجدد در سطح بالاتری از توسعه دارند.
انتقادات و نگرانی ها در مورد رشد پس از سانحه
در حالی که رشد پس از سانحه معمولاً توسط افراد از فرهنگ های مختلف در سراسر جهان گزارش می شود، نگرانی ها بر این اساس مطرح شده است که شواهد قابل اندازه گیری عینی از رشد پس از سانحه محدود است. این امر برخی را به این پرسش وامی دارد که آیا رشد پس از سانحه واقعاً واهی است؟ با این حال ، تحقیقات بیولوژیکی در حال یافتن تفاوت های واقعی در سطح بیان ژن و فعالیت مغز است.
برخی نکات مهم درباره رشد پس از سانحه
- بسیاری از ما، هنگامی که با ضررهای بسیار سخت یا رنج های بزرگ روبرو می شویم، انواع واکنش های روانی بسیار ناراحت کننده را خواهیم داشت. اینکه افراد رشد را تجربه می کنند به این معنا نیست که آنها رنج نمی برند. ناراحتی معمولی زمانی است که با رویدادهای آسیب زا روبرو می شویم.
- ما قطعاً دلالت بر این نداریم که رویدادهای آسیب زا خوب هستند – اینطور نیست. اما برای بسیاری از ما، بحران های زندگی اجتناب ناپذیر است و ما بین رنج و رشد از یک سو و هیچ رنج و هیچ تغییری از سوی دیگر، حق انتخاب نداریم.
- رشد پس از سانحه جهانی نیست. این یک امر غیر معمول نیست، اما هیچ کس نیز با یک رویداد آسیب زا رشد نمی کند.
- امید ما این است که شما هرگز با ضرر یا بحران بزرگی روبرو نشوید، اما بیشتر ما سرانجام با آن روبرو می شویم، و شاید شما نیز با رشد پس از سانحه روبرو شوید.
نتیجه گیری
رشد پس از سانحه، توسعه شرایط روانی فرد پس از آسیب است که قبل از بروز آسیب وجود نداشته است. البته این رشد برای همه و صرفا با روبرویی با آسیب اتفاق نمی افتند و به نحوه روبرویی، پذیرش و درک فرد از آن آسیب ارتباط دارد. علاوه بر این تعادل احساسی وروانی ، میزان استرس ، وظیفه شناسی و تجربیات فرد هم در روبرویی با سانحه و گذر از شرایط روانی سخت بسیار مهم است و پیش بینی رشد پس از آسیب را بالا تر میبرد.
مشاوره رشد پس از سانحه
در صورتی که در ارتباط با رشد پس از سانحه نیاز به راهنمایی یا مشاوره آنلاین داشتید، پیشنهاد میکنیم بدون اتلاف وقت با بهترین متخصصان این حوزه در کلینیک روانشناسی تراپیا، ارتباط برقرار کنید و به پاسخ تمام سوالات خود برسید.
منابع:
