از منظر تکاملی احساس ترس برای موجود زنده از جمله واکنش های طبیعی به موقعیت های خطرناک و تهدید کننده است که باعث افزایش هوشیاری شده و هدف آن حفاظت و بقا است؛ اما گاهی فرد هنگام نزدیکی به موجودی خاص یا قرار گرفتن در برخی مکان ها که از نظر دیگران ترسناک نیستند، دچار ترس و وحشت شدید و غیر منطقی می شود که به آن فوبیا یا ترس مرضی گفته می شود. فوبیای حیوانات (Zoophobia) یکی از انواع شایع و البته قابل درمان فوبیاست که در ادامه به تعریف آن، نشانه ها، انواع فوبیا حیوانات، علل و راهکارهای درمانی آن می پردازیم.
فوبیای حیوانات یا زوفوبیا چیست؟
یکی از انواع متداول فوبیا، فوبیای حیوانات یا زوفوبیا (به انگلیسی: Zoophobia) به معنای ترس و وحشت بیش از اندازه، کنترل ناپذیر و نامعقول از حیوانات است. معمولاً این ترس از حیوان خاصی است؛ اما ممکن است فردِ دارای این فوبیا از تمامی حیوانات و یا گونه‌های متفاوتی از آنها هراس داشته باشد.
زوفوبیا یکی از انواع فوبیاهای خاص به شمار می‌رود. فوبیای خاص نوعی اختلال اضطرابی است که در آن شخص ترس شدید، غیر منطقی و زیاد از چیزی مثل اشیا، موقعیت خاص و یا حیوانات را تجربه می‌کند.
عموماً فوبیای حیوانات در زمان کودکی ایجاد می‌شود و گاهی اوقات با بالا رفتن سن از بین می‌رود؛ اما ممکن است تا بزرگسالی نیز ادامه پیدا کند و زندگی فرد دارای این اختلال را مختل کند.
انواع فوبیا حیوانات
زوفوبیا انواع مختلف دارد و فرد دارای این اختلال ممکن است از قرار گرفتن در مقابل و یا حتی فکر کردن به یک یا چند حیوان، احساس ترس و وحشت کند. شایع ترین انواع فوبیای حیوانات عبارتند از:
- ترس از سگ (Cynophobia)
- ترس از حشرات (Entomophobia)
- ترس از عنکبوت (Arachnophobia)
- ترس از مار (Ophidiophobia)
- ترس از زنبور (Apiphobia)
- ترس از پرندگان (Ornithophobia)
- ترس از موش (Murophobia)
- ترس از ماهی (Ichthyophobia)
- ترس از گربه (Ailurophobia)
مطالعاتی که در سال 2020 انجام شده نشان می‌دهد دو گونه فوبیای مار و عنکبوت در صدر لیست فوبیاهای حیوانات در جهان قرار دارند.
فوبیای حیوانات(Zoophobia) یکی از شایع‌ترین انواع فوبیاهای خاص به شمار می‌رود. این احساس ترس و هراس غیرقابل کنترل و زیاد از حیوانات، بیشتر در کودکان مشاهده می‌شود؛ اما ممکن است فرد را تا بزرگسالی نیز درگیر کرده و زندگی روزمره او را مختل کند.
رویکردهای درمانی ترس از حیوانات
برای درمان زوفوبیا به یاد داشته باشید که شما تنها نیستید و نباید از داشتن چنین حسی احساس خجالت کنید. خوشبختانه راهکارهای مختلفی از جمله 1- مواجه درمانی، 2- CBT یا رفتار درمانی شناختی، 3- درمان دارویی و سایر روش‌ها برای درمان اختلال فوبیای حیوانات وجود دارد که در ادامه آنها را بررسی می‌کنیم:
مواجه درمانی
امروزه مواجه درمانی یا Exposure therapy که نوعی درمان روانشناختی است، یکی از روش‌های موثر در درمان بیماری فوبیا و ترس‌های نابه‌هنجار به شمار می‌رود. در طول دوره مواجه درمانی، فرد به تدریج در معرض عامل ترس خود قرار می‌گیرد. جلسات ابتدایی شامل مواجهه‌هایی است که منجر به کمترین میزان اضطراب می‌شود و در ادامه فرد با همکاری درمانگر خود، به تدریج در موقعیت‌های اضطراب‌آور بیشتری قرار خواهد گرفت.
به عنوان نمونه مراحل درمان فوبیای پرنده از طریق مواجه درمانی به صورت زیر است:
- فکر کردن به پرندگان
- صحبت کردن درباره پرندگان
- نگاه کردن به تصویر یک پرنده
- گوش دادن به صدای پرندگان
- تماشای ویدیو از انواع پرندگان
- رفتن به باغ‌وحش و تماشای پرندگان
- لمس کردن یا نگهداری از یک پرنده
- نشاندن پرنده روی دست یا شانه خود
در طول دوره درمان، تراپیست به فرد دارای این اختلال مهارت‌هایی را برای کنترل احساس اضطراب ناشی از فوبیا مانند تمرین‌های تنفس و تکنیک‌های ریلکس کردن آموزش می‌دهد.
توجه داشته باشید که مواجهه درمانی همیشه به معنای حضور فیزیکی حیوان نیست. در تحقیقاتی که در سال 2016 انجام شده است، مشخص شد که استفاده از واقعیت مجازی (Virtual Reality) نیز به عنوان بخشی از مواجه درمانی می‌تواند موثر باشد.
رفتار درمانی شناختی یا CBT
رفتار درمانی شناختی یکی دیگر از راهکارهای موثر در درمان فوبیای حیوانات و سایر اختلالات اضطرابی است.
این روش که معمولا همراه با مواجهه درمانی به کار می‌رود، بر شناسایی و تغییر افکار و باورهای غیر منطقی تمرکز دارد. افرادی که درمان CBT را دریافت می‌کنند، همراه با درمانگر خود مهارت‌های مختلفی را که به آنها در تشخیص و مدیریت باورهای غیر منطقی و الگوهای رفتاری منفی کمک می‌کند، توسعه می‌دهند و به تدریج این باورها را تغییر خواهند داد.
درمان دارویی
متخصص روان درمانی ممکن است از ترکیب روش‌های مواجهه درمانی، رفتار درمانی شناختی و درمان دارویی برای معالجه فرد مبتلا به انواع اختلالات اضطرابی استفاده کند. برخی نمونه از داروهای موثر برای درمان فوبیای حیوانات (Zoophobia) عبارتند از:
- داروهای ضد افسردگی مانند داروهای مهارکننده انتخابی بازجذب سروتونین (SSRI) و ضد افسردگی‌های سه‌حلقه‌ای (Tricyclic Antidepressants)
- داروهای بتابلاکر (Beta blockers) یا مسدودکننده گیرنده آدرنرژیک بتا که به تسکین علائم اضطراب مانند فشار خون بالا و تپش قلب کمک می‌کند.
- آرام بخش‌ها مانند بنزودیازپین
توجه داشته باشید این داروها فقط در صورت تجویز پزشک متخصص باید مصرف شوند.
سایر روش‌های درمان فوبیای حیوانات
به غیر از داروهای آرام بخش و ضد افسردگی، انجام تمرینات مدیتیشن و مثبت اندیشی نیز از جمله راهکارهای طولانی مدت برای غلبه بر فوبیای حیوانات است. همچنین صحبت کردن در مورد ترس‌ها و نوشتن درباره احساسات خود می‌تواند به کاهش و کنترل ترس از حیوانات کمک کند.
سخن آخر
در این مقاله با فوبیای حیوانات، نشانه ها، علت آن و همچنین رویکردهای درمانی ترس از حیوانات آشنا شدیم. توجه داشته باشید فردی که با این اختلال دست به گریبان است ممکن است فوبیاهای دیگر و سایر اختلالات اضطرابی یا خلقی را نیز تجربه کند. وجود اختلالات متعدد در فرد نیازمند رویکرد ترکیبی درمانی است که شامل روان درمانی همراه با درمان دارویی است. توصیه می‌کنیم در صورت داشتن علائم این اختلال، برای بهبود کیفیت زندگی خود هر چه سریع‌تر به مشاور و روانشناس متخصص در این زمینه مراجعه و برای درمان اقدام کنید.
متخصصین ما در کلینیک روانشناسی تراپیا با استفاده از تجربه و دانش روز در زمینه درمان انواع اختلالات اضطرابی نظیر فوبیای حیوانات، آماده ارائه خدمات مشاوره ای و روان درمانی به شما عزیزان هستند.
